Yeterli şube olmayınca, dünyalık sirkülasyonu ve geri hizmet desteği de gelişemeyen Kooperatif marketleri üreticinin de, tüketicinin de derdine çare olamadı.
Tarladan vatandaşa en makul biçimde besin aksettirmek özgü kurulan birleşke marketlerde, şube sayısı ve paha hedefleri tutmuyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın buyruğu sonrası Türkiye genelinde 500 salon hedefiyle evvel şubesini 2017 senesinde açan birleşke marketler yaygınlaşamadı. Gıda ürünleri fiyatlarının dengelemesinde ehemmiyetli gösteriş oynaması muhtemel birleşke marketler 4 yılda 159 mağazaya ulaştı. Ancak 4 yılda zincir marketler şube sayılarını 4 binli rakamlardan 10 binlere çıkartarak sayılarını katladılar. Kooperatif marketlerin İstanbul'da 35 noktada şubesi bulunuyor. Ankara'da 39 şube toprak alırken İzmir'de 10, Bursa'da 11, Kocaeli'nde 8 mağazası var. Söz konusu marketlerin Adana, Antalya denli büyükşehirlerde faaliyeti bulunmuyor. 2019 yılının Ekim ayında açıklamalarda mevcut Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Genel Müdürü Fahrettin Poyraz, "Yıl sonuna denli 50'ye çıkartacağımız market sayısını 2 yıl içinde 500'e ulaştıracağız" ifadelerini kullanmıştı.
Erdoğan kadro toplantısında birleşke marketlerin şube sayısının artırılması anlamında yönerge vermişti
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, besin enflasyonun yükseldiği 24 Şubat 2021 günlü AK Parti TBMM kadro toplantısında icra ettiği konuşmada "Tarım Kredi marketleri aracı ile, zincir marketlerin başta faziletkâr fiyatlarla yurttaşı adeta sömürdüğü ortak noktada piyasayı bizim balanse etmemiz gerekiyor. İlk evrede 500, hâlâ sonraları 1.000, hâlâ sonraları icabında bu rakamları artıracağız, devletin rolü budur. Enflasyonu düşürmek, düzey istikrarını sağlama, faizleri aşağıya incizap mevzusundaki kararlılığımızı attığımız rastgele adımda gösteriyoruz” niteleyerek birleşke marketlerinden beklentisinin faziletkâr bulunduğunu tabir etmiş, sayısının artırılması anlamında yönerge vermişti.
Talimatı yeniledi
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın geçtiğimiz hafta sonu ise alım satım icra ettiği birleşke marketin çıkışında izah yaptı. Erdoğan, kooperatife ilişkin market sayısının artırılacağını, vatandaşa hâlâ aşkın cins ve mahsul ulaştırılacağını söyledi. Erdoğan'ın hafta sonu alışverişinden sonraları Kooperatif marketlerin performansı Türkiye genelinde baştan gündeme geldi. Bu arada Fahrettin Poyraz'ın memleketi Bilecik'in Gölpazarı ilçesinde körpe koz mahsulünü kilosu 14 tl den Gaziantepli tüccara satan üretici, kooperatifin gelip dünyalık almadığından yakındı. Bu ürünü ayrımsız paha ile birleşke yetkililerinin alması şeklinde 20-24 tl bandında pazarda 30 tl ye satılan ürünü marketlerde satabileceklerini söyledi. Bursa'nın Yenişehir ilçesinde de kilosu 1.5 tl ye müşteri bulamadığı düşüncesince branşında mütebaki kıl pelit ile dolmalık biberde birleşke marketlerde bulunmuyor. Ayrıca bu mahsulat büyükşehirlerdeki marketlerde kilosu 8 ile 13 tl ortada satılıyor.
“Cumhurbaşkanımızdan yönerge aldık”
Tarım Kredi Kooperatifleri Sakarya Bölge Müdürü Fırat Sungur'un da 28 Aralık 2019 tarihinde Sakarya şubesi açılışında “31 Aralık 2021 yılına denli 500 market sayısına ulaşmaya himmet edeceğiz” ifadesi bulunuyor. İstanbul'da ortak şube açılışında Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan salon sayısının artırılması anlamında yönerge aldıklarını kail Sungur , “Cumhurbaşkanımız marketimizden alım satım yaptıktan sonraları bu marketlerin çoğaltılmasına müteveccih ortak yönerge verdi. Marketlerimizde çiftçinin ürünlerinin dolaysız yerine tüketiciye ulaştırılmasını ölçüm fail Cumhurbaşkanımız marketlerin sayını 500'e ulaşacağını da tabir etti. İnşallah ortak karşıtlık eğer olmazsa 31 Aralık 2021 yılına denli 500 market sayısına ulaşmaya himmet edeceğiz” sanarak konuşmuştu.
Özel marketler şube sayısını katladı
Bu çağda hususi zincir marketler, şube sayısını dü katına çıkarırken birleşke marketler az hâlâ durumunda saydı. Beş yıl ilkin 5 bin 389 salon sayısı bulunan A101 2021'de 10 bin 150 şubeye ulaştı. Aynı zamanlarda 4 bin 973 şubesi bulunan olan BİM salon sayısını 8 bin 519'a, 4 bin mağazaya eş ŞOK ise 7 bin 882'e yükseltti.
3 teklik elma 6 liraya satılıyor
Gıda mahsul fiyatlarının dengelenmesi beklentisiyle yaşama geçirilen birleşke marketlerin faaliyetlerini hızlandırması bekleniyor. Öte taraftan tarladan vatandaşa ulaşmayan besin ürünleri 2-3 sert fiyatla satılıyor. Tarla ürünlerinin birleşke marketlerce satın alınıp tüketiciye dolaysız yerine ulaştırılması hem üreticiyi bununla birlikte tüketicinin yüzünü güldüreceği düşünülüyor. Uşak'ta ortak bölge pazarında sabık yıl 3 TL bulunan elma bu yıl pazarda 5 ile 6 TL ortada tezgâhta yerini aldı. Pazarda; domates, salatalık, biber 5 TL'den tezgahlarda toprak alırken, patlıcan 4 TL, sulu zırtlak 7 TL üzüm 8 buçuk TL yerine satışa sunuldu.
Tarlada 1, markette 4 lira
Gaziantep'te biber üreticileri hasadı bitmeme fail biberin tarladan tezgaha yolculuğundaki paha artışına uyanıklık çekiyor. Çiftçiler, daim küsurat maliyetlere karşın kar marjlarının küçülttüklerini belirterek, 1,1 liradan satılan biberin tüketiciye 4 liraya denli yükselmesine reaksiyon gösterdi.
