'James Webb'i uzaya fırlatan füzenin motorları Türk profesörün laboratuvarında geliştirild

Ankara

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) dünyanın en kaslı feza teleskobu "James Webb"in fırlatıcısı "Ariane 5" füzesinin müşterek numara ve ikinci derece motorlarının iyileştirmesinin yapıldığı laboratuvarı kuran ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İskender Gökalp, acemi teleskopla gök bilimi alanındaki teorilerin doğrulanıp doğrulanmayacağının heyecanla beklendiğini söyledi.

TÜBİTAK'ın Lider Araştırmacılar Programı ile 2019'da Fransa'dan Türkiye'ye dönen İskender Gökalp, James Webb teleskobunun Güney Amerika'nın kuzeydoğu kıyısındaki Fransız Guyanası'ndan "Ariane 5" fırlatıcısı ile uzaya gönderilmesine bağlı AA muhabirine açıklamalarda bulundu.

Teleskobu uzaya atmak düşüncesince müşterek fırlatıcı düzene yokluk duyulduğunu dile getiren Gökalp, "Ariane 5 fırlatıcısının motorlarının dü ayrımlı kademesinin optimizasyonunda etkin müşterek tane kadro Fransa'da Orleans şehrinde kurduğum ICARE-CNRS laboratuvarı." ifadelerini kullandı.

Laboratuvarın Paris'teki "aerotermik" bölümünün 1950'lerin ortasında, Orleans'daki "yanma" bölümünün ise 1960'ların böylecene kurulduğunu tamlayan Gökalp, kendisinin de doktora sonrası 1980'lerin başlangıcında Orleans'daki laboratuvara geçtiğini, 2003 senesinde buradaki laboratuvarın müdürü bulunduğunu ve 2007'de dü kısmı birleştirerek ICARE-CNRS laboratuvarını kurduğunu anlattı.

Gökalp, bu fırlatıcılardaki yanma teknolojileri üzerinde 30 senedir icraat yürüttüğünü bildirdi.

Bu laboratuvarın müdürlüğünü 2017'ye denli sürdürdüğünü aktaran Gökalp, "Dünyaca ünlü Ar-Ge laboratuvarları biraz yıl zarfında oluşan müşterek görüngü değil, 50-60 yıllık müşterek geçmişleri var." dedi.

İlk fırlatmada füze havada infilak etmişti

1990'lardan itibaren Ariane 5'in biraz problemi bulunduğunu dile getiren Gökalp, bu fırlatıcının geçmiş uçuşunun 1996'da yapıldığını ve füzenin havada infilak ettiğini anlattı.

Gökalp, "Ben de esasta oradaydım bununla birlikte televizyonda bu mevzuyu anlatırken patlama oldu. Dolayısıyla, o tarihlerden itibaren, hassaten Almanya ile Fransa ortada süregelen kuma icraat halen bitmeme ediyor. Fırlatıcının itkisini sağlayıcı yanma süreçleri ile ilgilendiren mevzular kesiksiz çalışılıyor, mesail masaya yatırılıyor. 2002 senesinde da Ariane 5'in 517 mahdut uçuşu Atlantik Okyanusu'nda bitti. Bilimsel ve teknolojik tıkanıklıklar çözülünce hâlâ ahir fırlatmalarda sağlam müşterek sorunla karşılaşılmadı." niteleyerek konuştu.

Bilim dünyası acemi teleskoptan ne bekliyor?

Gökalp, eksperlik sektörünün James Webb teleskobunun fırlatma sistemlerindeki mahrukat ve yanma teknolojileri olduğuna ayraç ederek, hilekârlık dünyasının bu teleskoptan beklentilerine bağlı şu şekilde konuştu:

"İki devir evvela dünyanın en iri ve en kaslı feza teleskobu James Webb'i uzaya uğurlayan füze motorlarının iyileştirilmesinde, yanma süreçlerinin optimizasyonunu sağlayıcı ve büyüme göstermesine katkıda bulunduğum ICARE-CNRS laboratuvarının iri oranı var. Ben bu laboratuvarda 1983'ten itibaren çalıştım. 2003'lerden itibaren de başta İTÜ, ODTÜ, Marmara, Erciyes üniversitelerinden doktora ve doktora sonrası öğrencileri de alıp yetiştirdim. Bu sebeple fırlatma düşüncesince Ariane 5'in seçilmesinden iyice mutluyuz."

Hubble Uzay Teleskobunun halefi yerine tanıdık James Webb'in, Dünya'dan kestirmece 1,5 milyon kilometre mesafedeki yörüngeye kestirmece 1 ay sonraları yerleşmesinin beklendiğini vurgulayan Gökalp, şu şekilde konuştu:

"Yeni teleskobun 2022'de geçmiş data ve görüntüleri toplamaya başlaması öngörülüyor. James Webb teleskobu anca müşterek yörüngeye oturacak ki yoğun feza kaynaklı kızılötesi enerji sinyallerini iri müşterek hassaslıkla belirleme yazar dünyaya gönderecek. Bu teleskop, Bing Bang (Büyük patlama) dediğimiz aşamanın oluşmasından itibaren mevrut ve o patlama dediğimiz vakalardan ortaya çıkan enerji bilgisine ulaşılmasını sağlayacak. Hubble teleskobu, enerji yılı açısından söylersek bu denli uzağa gidemedi, günümüzden 12,5 bilyon enerji yılı geriye gidebildi. Şimdi ise James Webb ile 13,5 bilyon enerji yılı geriye gidilebilecek. Yeni teleskopla zamanda, müşterek bilyon enerji yılı hâlâ geriye gitmekten bahsediyoruz. Yani yıldız bilimi ve gök bilimi sahalarına görülmemiş katkılarda bulunacak, evrenin, geçmiş galaksilerin elbette oluştuğu kendince bilgilere ulaşılacak. Bu anlamda aşırı fazla önemli. Tabii bu bilgilere ulaşılması ve çözümleme edilmesi yıllar alacak. Nasıl ki Ay'dan getirilen parçalar hala inceleniyor, bu da onlar, ihtimal asırlar sürecek."

Bilim dünyası teorilerin doğruluğunu araştıracak

Yeni teleskopla aşamanın elbette oluştuğu, müşterek dünya mi olmadan biraz aşamanın mi bulunmuş olduğu denli sorulara da karşılık aranacağını aktaran Gökalp, "Bilim dünyasının beklentisi, bu teleskobun bu sorulara karşılık verebilmesi. 10 bilyon dolarlık müşterek yatırımdan bahsediliyor, herhangi müşterek şeyi eklerseniz ihtimal 20-30 bilyon dolardır." dedi.

CERN'deki araştırmalara da yer veren Gökalp şu şekilde konuştu:

"Parçacık fiziği bilgelik piyasası ile bu rasatçı geliştirildi. Bilim dünyası gök bilimi dalında mevcud teorilerin doğrulanıp doğrulanmayacağını bekliyor. Doğrulanabilmesi düşüncesince de bu acemi teleskoptan doğacak bilgilere gerekseme var, o sebeple hacısı hocası heyecanla bekliyor. Kızılötesi dediğimiz ışıma fakat uzaydan izlenebiliyor. Bir de hassasiyetinin artırılması düşüncesince teleskobun soğutulması gerekiyor; Hubble bunu yapamıyor zira dünyaya hâlâ yakın. NASA'nın Avrupa ve Kanada Uzay ajanslarıyla kuma çalışmasının ürünü bulunan James Webb teleskobu, şimdiye denli işlenmiş en iri ve çelimli hilekârlık rasathane Hubble Uzay Teleskobunun halefi yerine görülüyor. Uzay fırlatma teknolojilerinin gelişim göstermesi de insanlığın bu acemi serüvenini beklenen kılan en ehemmiyetli unsurlardan müşterek tanesi."