14 sene aradan sonra Türkiye'yi görüşme fail ilk İsrail cumhurbaşkanı bulunan Isaac Herzog'un Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile meydana getirdiği görüşmeler Avrupa düşüncesince de ehemmiyet taşıyor.
Özellikle Rusya'nın Ukrayna işgali ile baş başa küsurat arsa yağı ve gaz tutarları İsrail gazının Türkiye üstünden Avrupa'ya aktarılması konusunu nedeniyle İsrail ile Türkiye'nin yakınlaşmasını şimdi da ehemmiyetli bir duruma getirdi.
İsrail ile Türkiye arasındaki münasebat Mavi Marmara, Gazze saldırıları ve başkentin Kudüs'e taşınması ile epey gergindi. Doğu Akdeniz'de bulunan gaz yatakları ise huzursuzluğun zirveye taşınmasına etmen oldu.Bütün dengeler değişti
2009 yılında İsrail'in Tamar ve Leviathan bölgeleriyle Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin (GKRY) Afrodit dalında gaz bulmasıyla baş başa bölgedeki dengeler çabucak değişti. Avrupa'ya nakledilecek gaz düşüncesince en çelimsiz ve kazançlı güzergah Kıbrıs üstünden denize döşenecek kuma borazan hattı ile gazın Türkiye üstünden gönderme edilmesiydi. Ancak şimdi sonraları jeopolitik unsurların devreye girmesiyle East-Med borazan hattı projesi KKTC ve Türkiye'yi dışlayan kuma opsiyona dönüştürülüp İsrail ve GKRY'nin çabalarıyla masaya getirildi. Yunanistan, GKRY, İsrail, Mısır, Filistin, Ürdün, Fransa ve İtalya'nın kurduğu eş foruma Türkiye karışma edilmedi.
Türkiye, Mısır, İsrail, Suriye, Lübnan ve Rumların adalet istem etmiş olduğu Doğu Akdeniz'deki arsa yağı ve gaz yatakları çabucak NATO ve Rus harp gemilerinin durağı oldu. Rumların İsrail ile baş başa Afrodit bölgesinde başlatmış olduğu sondajla 45,3 bilyon metreküplük ihtiyat bulması sonrası Rusya alana ağız ağıza yerleşti.
EastMed projesinin yaşama geçmesi düşüncesince 3 bin kilometre uzunlukta borazan hattı döşenmesi gerekiyordu. Boru hattı düşüncesince kuma salname fizibilite, ilkokul salname nesir süreci ve tahminî 10 bilyon avroluk kuma maliyet öngörüldü. Birlikte düzentileme teklifleri art çevrilen Türkiye de alanda özlük olanakları ile kontrol emekleri hazırlamaya başladı.
Avrupa'nın gaz tedarikçisi Rusya'ya bası ara bulucu namına daim masada tuttuğu plan Rusya'dan mevrut gazın 1,5-2 sert kuma fiyata çıkma olması sayesinde kritik edilmeye başladı. ABD, 'East-Med borazan hattı çıkar kapısı olmaktan baş döndürücü dünkü gider kapıları açacağını' belirterek projeden çekildiğini duyurdu.
Türkiye'siz senaryonun olanaklı bulunmadığı ortaya çıktı
Sonuç namına Türkiye'nin devir dışı bırakıldığı kuma gayrı senaryonun olanaklı bulunmadığı ortaya çıktı. İlk ilkin planlandığı kabilinden Türkiye'deki bulunan borazan çizgileri ile gazın Avrupa'ya taşınması mübrem bir duruma geldi. Bu da kurallarını Türkiye’nin koyduğu masaya oturup dünkü anlaşmalar imzalamakla mümkün. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da mükemmel bu süreçte, "İsrail'in gazının Avrupa'ya taşınmasını konuşabiliriz" niteleyerek görüşmeler düşüncesince kapıyı araladı. Bu çağrıya İsrail'den Cumhurbaşkanı Isaac Herzog'un ziyareti ile müspet yanıt mevrut oldu.
EastMed projesinin esasen geberik zade kuma plan bulunduğunu tamlayan Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi Başkanı Oğuzhan Akyener, "İsrail'in bulunan fazladan gazının bundan ahir gizil gaz kaynaklarının ve Kıbrıs'ın güneyindeki gaz kaynaklarının yaşama geçebilmesi, üretime alınabilmesi ile ait kuma tane güzergah şu an düşüncesince Türkiye. Gazı sattığınızda paranızı alabileceğiniz tehlikesiz kuma market" niteleyerek konuştu.
Doğu Akdeniz gazının nice gazdan şimdi makul fiyatlara alınabileceğini tamlayan erke uzmanları İsrail ile beklenen bir doğal gaz anlaşmasının Türkiye'nin erke merkezi biçimine vürut stratejisini güçlendireceğini kaydetti.
(OSMAN SAĞIRLI - TÜRKİYE GAZETESİ)
