Tarihe oluşturulan kapılardaki bu sırrı esasen yaşatmaya etkin Mustafa Demirci, namevcut olmakla beniz yüze bulunan ortak geleneği yaşatmaya çalışıyor. İlçe sakinleri evlerin kapılarına takılan tokmaklar yardımıyla ev sahipleri, kapıyı arakçı misafirlerini ortada olmaksızın avrat veya eş olup olmadığını anlayabiliyor.
Derin kanyonlar ortada uzanan ortak vadiye yerleştirilmiş önemsiz ve sevimli ortak kaza bulunan Kemaliye'de asırlardır yaşatılan ve Türklerin Şamanizm'e inanılmış bulunduğu dönemdeki geleneklerden bulunan türlü motiflerle bap donama ve sert bap tokmağı üretimi geleneği, ilçedeki Mustafa Demirci eli uz kabilinden yaşatılıyor.
Erzincan'a 150 kilometre uzaklıkta mevcut 2 bin sözü geçen Kemaliye'de yaz aylarında popülasyon 15 bini buluyor. İnsanların genel anlamda yayan ortak yere gitmeyi yeğleme etmiş bulunduğu ilçede tek gidiş geliş olmuyor. İlçeye haricen gelenlerin gözüne evvel çarpan nesne ahşap binalar ve bu yapıların kapıları üstündeki tokmaklar oluyor.
Kemaliye'nin binlerce salname tarihini ve sosyolojik yapısını özetleyen bap tokmakları şehrin hücre çarpan en bariz özelliklerinden biri. Geleneklere gereğince ortak eve mevrut mihman bap tokmağını çalışına gereğince karşılanıyor. Ev sahibi tokmak sesine gereğince misafirin ki bulunduğunu anlıyor. Kapı tokmağının sesi gelenin avrat mı yok ise eş mi bulunduğunu salık veriyor. Eğer mihman şişman tokmağı kullanır ve ses tok ve feyyaz çıkarsa mevrut ad eş ancak diğerine gereğince müeddep hâlâ az sesi bulunan önemsiz tokmak kullanılırsa mevrut ad kadındır.
Her motifin ortak manası var
Kapı tokmaklarının mesajları bunlarla sınırlanmış değil. Tokmaklar üstündeki motiflerin de ortak manası var. mesela çıra motifli ortak bap tokmağı lüp ocağı sönmesin sahn sürekli olsun anlamını taşıyor. Kuş motifi kullanılmışsa bu da ev sahibinin gurbette ortak yakınının bulunduğu ve salık beklediği anlamına geliyor. Sağa sola ayrılan ve kuş kafasını eğilimli motifler lüp Müslüman ortak aileye ilgili bulunduğunu vurguluyor. Öküz motifi ise ailenin bütünlük bulunduğunu simgeliyor. Kapı tokmaklarında kuyruklu uzun hayvan üzere motiflerde var. Bu motifler Şaman kültüründen kalma. Yılan motifleri çoğu kez açacak delikleri etrafında bulunuyor ve bu motifteki kilide açacak sokulunca şeytanın o eve giremeyeceğine inanılıyor. Akrep motifi bulunan evlerde ise cinin şeytanın barınamayacağı fideist var. Günümüzde Kemaliye'de bap tokmakları karşıcı ad 6 kuşaktır geleneklere ilişkin adına bu işi karşıcı Demirci ailesinden Mustafa Demirci. Yaklaşık 120 sene aradan sonradan esasen 1996 senesinde bu geleneği temdit sonucu düzlük Demirci ailesinin bu sonucu elden kaybolmakta bulunan ortak geleneği neşelendirmek değil bire ortak sürede bu tokmakların işleneceği kapıları karşıcı marangozları ve buna ilişkin adına da emektar taş ustalarını yaşama bağlamış. Pek kimsenin istek etmediği marangozluk ve taş ustacılığı da bap tokmakları yardımıyla baştan soluk almaya başlamış.
‘Kopya maneviyatı bozar'
Yıllar ilkin Kemaliye'de bap tokmağı karşıcı kısaca 350 bireyin bulunduğunu anlatım fail Mustafa Demirci, “Tabi o devir kimesne birbirinin yaptığını eşlem etmezmiş. Ama ortak müddet sonradan klonlama başlamış. Kopya işin içerisine girince işin kalitesi sakıt ve ustalar da bundan sonradan özlük yaptıklarından beğeni alamaz hale gelmişler ve işi bırakmışlar. 120 senedir kimesne yapmıyordu. Biz 1996'da esasen başladık” niteleyerek konuştu.
Kopyanın yapılmasının işin standardını bozacağını anlatım fail Demirci, “Yaptığı ürüne moral vermeli kişi. Bir tokmak 3-4 günümüzü alıyor. Fiyatları ise 200 liradan başlıyor 750 liraya derece çıkıyor.” dedi.
“Misafiri bap tokmağı sesinden tanıyorlar”
Erzincan'ın Kemaliye ilçesinde, evlerin kapılarına takılan tokmaklar yardımıyla ev sahipleri, kapıyı arakçı misafirlerini ortada olmaksızın avrat veya eş olup olmadığını anlayabiliyor.
Şamanizm geleneğine göre, eskiden bölük halkını şeytana üstüne koruduğu düşüncesiyle kapılara meydana getirilen uzun hayvan figürü üzere süslemeleri bap ve bap tokmaklarına müteharrik ustalar, Türklerin İslam'a geçişinin arkası sıra makbul kapılara dü değişik tokmak müstear geleneğini de yaşatmaya çalışıyor.
Özellikle İslam geleneğinde ev halkının evlerine mevrut misafirlerin cinsiyetine gereğince giysilerine uyanıklık etmesini iletmek şartıyla ustalarca yapılıp kapılara takılan dü değişik tokmak, eve mevrut misafirin cinsiyeti dair ev malikine bilgelik veriyor.
İlçe sakinleri, eskiden adeta görüntülü bap sistemi bulunan bu yöntemi kullanmaya bitmeme ediyor.
Kapı tokmağı imalatçılığının unutulmaya beniz markajcı ortak manzume dalı olduğuna ayraç fail Mustafa Demirci, özlük çocuklarını ve torunlarını yetiştirmeye çalışıyor.
Bu cins bap tokmaklarının halen istek gördüğüne ayraç fail Demirci, el emeği delik nuruyla derinliğine uğraşlar kararında ürettiği bap tokmaklarının üstüne değişik anlamlara mevrut motifler de işlediklerini laflarına ekledi.
