Şanlıurfa
Tarım ve hayvancılıkta dünya ekonomisine ehemmiyetli katkıda mevcut Doğu ve Güneydoğu Anadolu kentleri, insanoğlu kuvvetiyle de üretime dayanak noktası veriyor.
Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara'dan sonraları üçüncü tam arazi düzlük Şanlıurfa'da da birtakım aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, baş döndürücü sayıda fasile de konutlarını geride bırakıp Adana'dan Konya'ya, Mersin'den Ordu'ya, İzmir'den Sakarya'ya, Kütahya'dan Bursa'ya denli Türkiye'nin ciharıyek köşesine değişik toprak ve bahçelerde çalışıyor.
Gittikleri yerlerde pamuk, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, karpuz, şeker hastalığı hastalığı pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, ayçiçeği, domates, elma, üzüm ve fındık kabilinden mamüllerin hasat yahut çapalama işlerini fail işçiler, kurmuş oldukları çadırlarda dünyalık hayatı ve teknolojiden ırak berhayat kızarmak mecburiyetinde kalıyor.
Televizyon ve radyoyu kendileri düşüncesince baş döndürücü aşırı gören tarım işçilerinin bu hayat koşullarından evlatları da etkileniyor. Kavurucu hamam altında günde birtakım bir takım 12 vakit idman mecburiyetinde küsurat tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonraları dünyalık değiştirerek mevsimine uyarınca ikinci, ayrıca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.
Her sene hanuman ayından itibaren başladıkları yolculukta önce durakları Çukurova bulunan tarım işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, peşi sıra yerfıstığı hasadı düşüncesince Osmaniye'ye, soğan hasadı düşüncesince Amik Ovası'na, hububat, pancar, nohut ve kumpir hasadı düşüncesince İç Anadolu'ya, domates hasadı düşüncesince Ege'ye, sarıerik hasadı düşüncesince Malatya'ya peşi sıra fındık hasadı düşüncesince Karadeniz'e gidiyor.
Sabahın önce ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların alternatifini markajcı tarım işçilerine, çoğu kez evlatları da zevcelik ediyor. Gittikleri alanlarda deri yahut konteynerlerde küsurat işçilerin ağızlarından çıkan eş lakırtı ise "Ekmek parası için" oluyor.
Tarım işçileri, akıbet zamanlarda Antalya ve Mersin'e de seralarda idman düşüncesince gidiyor.
"Türkiye'de 2 milyona benzeyen mevsimlik gezici tarım işçisi var"
Harran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Benek, AA muhabirine, mevsimlik tarım işçiliği ve barhana dair derinliğine senelerdir bilimsel nitelikli icraat yürüttüğünü söyledi.
Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 bilyon bireyin iş gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik tarım işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Benek, "Türkiye'de istihdam edilen kestirmece 32 milyon insandan 5-6 milyonu tarım sektöründe arazi almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimlik gezici tarım işçileri oluşturuyor." dedi.
Benek, mevsimlik gezici tarım işçilerinin öz içlerinde dü gruba ayrıldığını dile getirerek, "Biri yerel anlamda, kısaca öz civarında lakin evini ayrılma ederek çağının şişman eş tarafını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Diğeri ise ailesiyle il dışına çıkanlar ki bu ehemmiyetli eş sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını öz evleri ve illeri haricinde eylemek düşüncesince yola çıkarlar. Sadece eş yöreye de gitmezler taşınabilir eş hayat sürdürürler. mesela Malatya'ya kayısıya hâlâ sonraları Karadeniz'e fındığa, İç Anadolu'da şekerpancarına, Çukurova'da pamuğa, Akdeniz'de narenciyeye, Ege'de ise üzüme giderler. Yani senenin az hâlâ şişman eş tarafını öz hayat alanları haricinde geçirirler." sanarak konuştu.
Mevsimlik gezici tarım işçilerinin herhangi eş sene okullar kapanmadan bütün fasile fertleriyle bulundukları noktayı ayrılma ettiklerini kail Benek, şu biçimde bitmeme etti:
"O sebeple elimizde sayıya bağlı açık eş data bulunmaz fakat pandemiyle beraberce sayıya azda olsa erişilmiş durumdadır. 2020'de il dışına genişlemek mecburiyetinde küsurat mevsimlik tarım işçileri pandemiden affedilmiş kapıldı ve müsaade alarak il dışına çıktılar. Bu manada bakılınca da eş eksilme oldu, kısaca tasalı olanlar o anda Kovid-19 olanlar eş bölümü gidemedi lakin buna karşın 2020'de resmi müsaade alarak Şanlıurfa dışına çıkan fasile sayısı 27 bin civarındadır. Tüm fasile bireyleri engelleme edildiğinde ortaya çıkan resim 160-170 bin tarım işçisine mukabele ediyor. Şanlıurfa'da bütün fasile bireyleri engelleme edildiğinde bütün sayının 300 bin bulunduğunu söyleyebiliriz."
"Mobilite eş hayattan bahsediyoruz"
Prof. Dr. Benek, Türkiye genelinde mevsimlik tarım işçisi dair müşteri ve donör yerlerin açıkça ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:
"En baş döndürücü Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri en eş tomar mevsimlik tarım işçisinin bulunduğu semt kendisine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Anadolu Bölgesi'nde de bulunduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik tarım işçisi düzlük yerler ise Karadeniz fındık, İç Anadolu şekerpancarı, Çukurova hav ve gayrı sebzeler, Ege'de üzüm kabilinden ürünler... Göç veren ve düzlük alanlarda hakeza eş mobilizasyon var. Yani mobilite eş hayattan bahsediyoruz. Gelişmiş devletlerde mevsimlik tarım işçisi mobilizasyona geçe baş döndürücü kaba ve açık eş biçimde dallar engelleme edilmez lakin Türkiye'de baş döndürücü açıkça ve açık eş biçimde fasile bireyleri bütünü engelleme edilir. Yani hâlâ kapanmadan dallar okuldan alınır ve yollara düşülür.
Dolayısıyla Türkiye'de 5-6 milyon erkek tarım sektöründe çalışırken, hem yerel hem gezici kendisine bakılınca 2 milyona benzeyen eş mevsimlik tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici il de Şanlıurfa'dır. Şanlıurfa'nın bu denli efdal olması hakkıyla düşündürücüdür. Çünkü tarım potansiyelinin en efdal bulunduğu illerden biri."
Gezici tarım işçilerinin düzentileme takvimi
Çoğunluğu Şanlıurfa'dan edinmek hemen hemen Güneydoğu'dan Türkiye'nin ciharıyek yanına çalışmaya revan gezici tarım işçileri, bütün yılı az hâlâ memleketlerinin haricinde fiilen geçiriyor.
Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimlik tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye'nin ciharıyek yanına işçi gidiyor.
Gezici tarım işçilerinin düzentileme takvimi ise şöyle:
Ocak: Karpuz fidesi ekimi (Adana)
Şubat: Brokoli, Karnabahar (İzmir)
Mart: Erik (Mersin)
Nisan: Şeftali, çilek (Mersin), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-salatalık (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)
Mayıs: Karpuz, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)
Haziran: Ayçiçeği, sarımsak, çükündür (Aksaray), kiraz (Adana), kayısı, karpuz, kavun (Mersin), enginar (Sakarya), sarıerik (Manisa), kayısı, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve görgüsüz (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)
Temmuz: Kayısı (Malatya), tahıl (Konya), göveri ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), mazot mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)
Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Mersin), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Ordu-Trabzon), üzüm (Manisa), ayçiçeği, domates (Kayseri), nohut, ayçiçeği, soğan, şeker hastalığı hastalığı pancarı (Yozgat), kumpir ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), gün çiçeği (Bursa), döşenmemiş fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gün çiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), salatalık, soğan, domates (Ankara)
Eylül: Ayçiçeği (Ağrı), kumpir (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, döşenmemiş fasulye (Bitlis), mısır, pancar, gün çiçeği (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), pancar, domates (Eskişehir), baş bezi gün çiçeği (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)
Ekim: Zeytin (Mersin-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), körpe fasulye (İzmir), şeker hastalığı hastalığı pancarı (Sivas), gün çiçeği (Muş), kumpir (Ekim), mısır, ayçiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)
Kasım: Turp (Osmaniye), al dürme (İzmir), şeker hastalığı hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), darı (Konya), Trabzon hurması (Adıyaman)
Aralık: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Aydın), marul destar altı (Bilecik)
