Amasya
Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının tehlikede bulunduğu çağda birlikte tane kurtuluşun şişman Türk milletine inanmak ve ona direnişli olmak bulunduğunu bilici Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkmasının arkası sıra karargahını Amasya'ya taşımaya değişmeyen verdi.
Samsun'daki çalışmalarını bitirip Havza'ya sabık Mustafa Kemal, Amasya Müftüsü Hacı Tevfik Efendi'ye lif göndererek Amasya'ya başlamak istediğini bildirdi.
Hacı Tevfik Efendi'den "Amasya halkı vatan, kült ve talih uğrunda savaş edenleri bağrına basmakla müftehir olacaktır" yanıtını düzlük Büyük Önder, kentin girişinde Hacı Tevfik Efendi ve yurttaşlar kabilinden coşkuyla karşılandı.
Mustafa Kemal'i, Hacı Tevfik Efendi'nin "Beldemize körpe geldiğiniz Paşa. Bütün Amasya emrinizdedir. Gazanız ongun olsun." lafları sonuç evre mutlu etti.
Ardından Saraydüzü Kışlası'nda 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa ve "Hamidiye kahramanı" kendisine maruf emektar Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Bey, 3. Kolordu Komutanı Refet Bey, Kurmay Yarbay Arif Bey, emektar İzmit Sancak Beyi İbrahim Süreyya Bey, Yüzbaşı Osman Nuri, Tufan Bey, Yedek Teğmen Recep Zühtü, Efganlı, Teğmen Abdurrahman, Maliye Müfettişi Arif Bey, Erzurum 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, Yıldırım Kıtası Müfettişi Mersinli Cemal Paşa, Edirne'de 1. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Bey'in de lif aracılığıyla katılmış bulunduğu sirküler görüşmeleri, 21 Haziran'da başladı.
Ertesi sabaha genişliğinde bitmeme fail görüşmelerin arkası sıra dört başı mamur dünyaya vatanın bütünlüğünün ve milletin istiklalinin amaçlandığı feyyaz birlikte sesle duyuruldu.
"Milletin istiklalini gine milletin azim ve sonucu kurtaracaktır." cümlesi, tahsil edilen dört başı mamur kararların özeti oldu. Bağımsızlığa revan yolda baş döndürücü ehemmiyetli birlikte etap bulunan Amasya Genelgesi, Milli Mücadele'nin defa haritasını ortaya koydu.
"Amasya bildirisi, eş aklın ürünüdür"
Amasya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serap Taşdemir, AA muhabirine, Mustafa Kemal'in liderliğinde benimseme olunan Amasya Genelgesi'nin yayımlanmasının arkası sıra Milli Mücadele periyodunun işletilmeye başlandığını söyledi.
Amasya Genelgesi'ndeki asliye ilkenin Türk milletinin haysiyetli ve engellenmeyen halde yaşaması bulunduğunu tamlayan Taşdemir, bunun da fakat dört dörtlük bağımsızlıkla sağlanabileceğini tabir etti.
Artık kurtuluşun parolasının "Ya bağımsızlık ya ölüm" olduğuna ayraç fail Taşdemir, laflarını şöyleki sürdürdü:
"Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıkmış bulunduğu andan itibaren topyekun mücadeleyi başaracak ulusal birlikte ordunun kurulması düşüncesince en önce kumanda kademesini örgütlemiş, Milli Mücadele'nin adımlarını sert temellere oturtmuştur. Samsun'dan başlayarak meydana getirilen lif trafiği ile Amasya Genelgesi bunun en açıkça kanıtlarıdır. Amasya Tamimi'nde birliklerinin başındaki komutanlar bağımsızlık mücadelesinin programında anlaşmış, Mondros Mütarekesi'nin arkası sıra doğacak neymiş sulh anlaşmasının ciddi şartlarının benimseme edilmeyeceğini duyuru etmiştir. Amasya toplantısı ve bildirisi, millî direnişin prensiplerini birlikte sirküler durumuna getirmiş eş aklın ürünüdür."
Amasya Genelgesi'ni yayımlayan kumanda kademesinin devletin asliye taşlarından bir tanesi bulunan vatanın bağımsızlığının ve arazi bütünlüğünün sağlamasına dikkati çektiklerini özetleyen Taşdemir, "Gerçekte bu bildiri, Türk milliyetçilerinin 'bağımsızlık bildirgesi' idi, bu birlikte başlangıçtı." dedi.
Amasya Genelgesi'nin arkası sıra Erzurum ve Sivas kongrelerinde tahsil edilen dünkü kararlarla millî halas mücadelesinin yürütüldüğüne dikkati çekici Taşdemir, şunları kaydetti:
"Kuvayımilliye ile başlanılan yolda derneşik orduya geçilerek, kurtuluştan kuruma geçilmiştir. Tüm bu kararların çekirdeği Amasya'da 21-22 Haziran akşamı tahsil edilen kararlardır. Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkmasının arkası sıra Amasya'da tahsil edilen kararlar üstünden başka adımlar birbirini izlem etmiştir. Amasya, Milli Mücadele'nin kalbidir."
