İstanbul
Türk havacılığının aksakal adı tayyareci Vecihi Hürkuş, vefatının 53'üncü senesinde anılıyor.
Türkiye'nin geçmiş Türk uçağını yapan, havacılık okulu açan, İstiklal Savaşı'nda geçmiş ve sonuç uçuşu gerçekleştiren, geçmiş Türk iklim yollarını kuran, Balkan, Birinci Dünya ve Kurtuluş savaşlarında düşmana hem açıktan hem karadan saldırarak boğaz vermeyen Hürkuş, Türk havacılık evveliyatına ismini adeta giranbaha harflerle yazdırdı.
AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, İstanbul'da 18 Ocak 1896'da doğan Hürkuş, fahri katılmış olduğu Balkan Savaşı'ndan sonradan İstanbul Ordu Kumandanlığı kabilinden Beykoz Serviburun'daki köle kampına komutan yapıldı. Hayali bulunan tayyareciliğin eğitimini bildirme etmek düşüncesince Tayyare Makinist Mektebi'ne revan Hürkuş, yetkilendirilmiş olduktan sonradan 1. Dünya Savaşı'nda Bağdat Cephesi'ne makinist şekilde gönderildi. 2 Şubat 1916'da ortak tayyare kazasında vurulan Hürkuş, iyileştikten sonradan Yeşilköy'deki Tayyare Mektebi'nden pilot diplomasıyla yetkilendirilmiş oldu.
Hürkuş, 21 Mayıs 1916'da geçmiş uçuşunu gerçekleştirdikten sonradan 1917'de Kafkas Cephesi'ndeki 7. Tayyare Bölüğü'ne katıldı. Burada Rus uçağı düşürerek, Kafkas Cephesi'nde tayyare düşüren geçmiş Türk tayyareci bulunan Hürkuş, 8 Ekim 1917'de ise kullandığı tayyare Ruslar kabilinden düşürülünce yaralanandı. Uçağı Rusların eline geçmemesi düşüncesince yakıcı Hürkuş, köle düşerek Hazar Denizi'ndeki Nargin Adası'na gönderildi. Buradan Azerbaycanlı Türklerin sayesinde kaçan Hürkuş, 1. Dünya Savaşı sonlarında İstanbul'a geldi ve İstanbul Hava Müdafaa Bölüğü'ne atama oldu.
Kurtuluş Savaşı'nda kalburüstü irfan uçuşları yaparak, Yunan uçağını düşüren Hürkuş, kahramanlıkları hasebiyle üç kat TBMM takdirnamesi maruz ortak tane eş şekilde al şeritli İstiklal Madalyası kazandı.
Kendi meydana getirdiği tayyare 1925'te havalandı
Uçak gerçekleştirmek talip Hürkuş, harp esnasında Yunanlılardan küsurat tayyare malzemelerinden bilistifade geçmiş Türk uçağı "Vecihi K-VI"yı 1924'te üretti.
Hürkuş'un uçabilirlik sertifikası düşüncesince birleşen uran heyette tayyareyi denetçi edecek personel bulunamadı. Sonunda uran heyetten ortak ferdin "Vecihi, kılıç sana bu lisansı veremeyiz. Uçağına güveniyorsan atla, uç, bizi de kurtar." şeklindeki lafları hesabına 28 Ocak 1925'te "Vecihi K-VI" ile geçmiş uçuşunu yaptı.
İzinsiz meydana getirilen bu pervaz hasebiyle cezalandırılan Hürkuş, zat yazdığı "Bir Tayyarecinin Anıları" kitabında o günleri şu şekilde anlattı:
"Fabrikada işlerim ilerlemekte iken gecelerimi caba evimde projelerimin teferruatına vermiş, kesiksiz ortak gayretle günlerimin minimum 16 saatini bu işe bağlıyordum. Ara esna ırak vazifelere gönderildiğim zımnında biraz çağ fabrikadan ırak kalışım bana dostça ortak sıkıntı olmakla bu arada zamanımızda caba dimağım, yapım işlerimle çalışır olmaktan ıpıssız kalmıyordu. Çünkü bu eser, benim idealim olmakla bu arada ayrımsız sürede memleketimizde geçmiş Türk tipi tayyare olacaktı. İşte bunun düşüncesince bu dobra emek harcamadan ortak zaman caba kaçmak istemiyordum."
Milli Savunma Bakanlığının Kayseri'de Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi'ne (TOMTAŞ) ilişik üretimlik ihdas etmek düşüncesince anlaşmasının peşi esna namına mevrut teklifi bildirme fail Hürkuş, "Junkers A.20" uçaklarındaki eksikliklerin düzeltilmesi çalışmalarında fariza bildirme etmek düşüncesince Almanya'ya gitti.
Türkiye'de geçmiş kat Vecihi Hürkuş'un kullandığı Junkers F-13 uçağı ile paraşütle atlama gösterisi Ankara'da 16 Eylül 1926'da yapıldı.
Yeni tayyare manken ve tiplerini tasarlamaya bitmeme fail Hürkuş, Kadıköy'de ortak keresteci dükkanı kiraladı ve burada üç ay süresince "Vecihi XIV" uçağını yapım etti. Bu dü kişilik, ortak tane motorlu spor ve terbiye uçağı geçmiş uçuşunu iri ortak hareketli ve matbuat camiası karşısında 27 Eylül 1930'da Kadıköy'ün Fikirtepe semtinde gerçekleştirdi. Vecihi XIV, Türkiye'nin geçmiş çırçıplak uçağı, kendisinin de ürettiği ikinci tayyare oldu.
Sertifika düşüncesince uçağı sökerek Prag'a götürdü
İkinci uçağı pervaz izni bildirme etmek talip Hürkuş'a, trafik belgesi verilmedi. Belgenin katılması düşüncesince uçağı sökerek güçlü eliyle Prag'a gönderen Hürkuş, lazım sertifikaları Çekoslovakyalı heyetten aldı.
Hürkuş, 25 Nisan 1931'de uçağına binerek iklim eliyle Türkiye'ye döndü. Hürkuş'un 27 Eylül 1932'de kurduğu geçmiş Türk çırçıplak havacılık okulu Vecihi Sivil Tayyare Mektebi'ne (VSTM) ikisi kız iktisap etmek kıl payı 12 mektepli kaydoldu.
Deniz uçakları da hazırlamaya süregelen Hürkuş'un atölyesine mevrut iş insanı Nuri Demirağ, uçağın maliyetini ve yapımının birçok çağ sürdüğünü sorarak, ortak tayyare bedeli 5 bin teklik yardımda bulundu. "Nuri Bey" ismini verdiği tayyareyi 92. günün böylelikle tamamlayan Hürkuş, Beşiktaş'ta Nuri Bey'in konağı üstünde selamlama uçuşunu gerçekleştirdi.
Yine ortak tane satıhlı "Vecihi XV" uçağını da karşıcı Hürkuş, 30 Ağustos 1933'te Vecihi XIV ve Vecihi XV uçakları ile "Nuri Bey Vecihi K-XVI" uçağıyla İstanbul'da demonstrasyon uçuşu düzenledi.
Atatürk'ün cevabı
Hürkuş, 1934'te mevrut ortak öneri hesabına Vecihi Hayat Liselerini açmaya değişmeyen verdi fakat türlü zorluklarla karşılaştı. Hürkuş, bu mevzuda bilim maruz Atatürk'le dayalı anısını kitabında şu şekilde anlattı:
"(1935 yılı) Cevat Abbas Bey'den dinlediğime göre, İstanbul'da tün ve şems rastgele dolaştığı yerde açıktan yaptığım görüşme ve sıralama uçuşlarında harekatımı hassasiyetle izlem fail Büyük Atamız Ankara'ya dönüşünde Cemiyet Reisi Fuat Bey ile görüşmelerinde kendisinden hakkımda bilim istiyor. Fuat Bey hakkımda takdirkar kıstak kullanıyor. Fakat mevzuatın desteğe İmkan vermediğini söylüyor. Bunun hesabına Büyük Atamız 'Ya, anca mi? O şekilde Türkkuşu namı ile toy ortak emek vermek yolu açın ve Vecihi'den faydalanın' emrini veriyor."
Bunun hesabına Türk Hava Kurumu Başkanı Fuat Bey ile mülaki Hürkuş, "Mahrumiyet süresince yaptığın emekleri yürekten ölçüm ettim ve ediyorum. Fakat maatteessüf mektebine iane olanağı bulamıyordum. Artık bu mahrumiyetlerin bütünü sona erdi. Şimdi açtığın yolu, meydana mevrut Türkkuşu işleyecek ve idealin bulunan çırçıplak havacılık memleketimizde çabucak meydana gelecektir." yanıtını aldı.
Türkkuşu emekleri düşüncesince 4'ü kız iktisap etmek kıl payı 74 mektepli yazılırken, Vecihi XIV ve Vecihi XV tayyarelerini mektebe tahsis fail Hürkuş'un, yetiştirdiği talebelerden birileri terbiye düşüncesince Rusya'ya gitti. Başarıların ardından, Türkkuşu'nun İstanbul, Ankara, İzmir, Kayseri ve Adana'da oluşturulan şubelerinde havacılık eğitimi verildi.
Ruhsatname talebi dü kat reddedildi
Uçak mühendisliği eğitimi düşüncesince 1937'de Türk Hava Kurumu kabilinden Almanya'ya gönderilen Hürkuş, 1939'da tayyare ve makina mühendisliği diplomasını aldı.
Tayyare mühendisliği ruhsatnamesi bildirme etmek düşüncesince Bayındırlık Bakanlığına başvuran Hürkuş'un, dü sömestirde mühendis olunamayacağı nedeni öne sürülerek talebi reddedildi. İkinci başvurusu da bildirme edilmeyen Hürkuş, murafaa kararıyla 10 Ekim 1940'ta ruhsatnamesine kavuştu.
Hürkuş, 1947'de 5 arkadaşıyla açıktan tarımsal ilaçlama gerçekleştirmek kıl payı "Türk Kanadı" şirketini kurdu. 6 Ağustos 1954'te kırkıncı bakım yılını tebrik etmek düşüncesince Yeşilköy Hava Limanı salonlarında Türk Havacılar Bayramı adıyla jübile karşıcı Hürkuş, 29 Kasım 1954'te Hürkuş Hava Yolları'nı yaşama geçirdi. Bankadan güven çekerek 8 tayyare satın düzlük Hürkuş, pervaz izni alamadı. Uzun uğraşlar kararı birtakım şartlarda pervaz müsaadesi alabilen Hürkuş'un ortak müddet sonradan evvela uçuşları kısıtlandı, sonradan ağız ağıza men edildi.
Uçakları ortada bırakılınca maddesel zarara uğratılan Hürkuş, elinde küsurat sonuç uçağını "TC-ERK"i Maden Tetkik Arama Enstitüsünün emrinde kullandırarak, Güneydoğu Anadolu'da toryum, uranyum ve fosfat denetçi emekleri yaptırdı.
Bu anıları kitabında şu şekilde anlatıyor:
"Bu derece ağırbaşlı zarardan sonradan halen uslanmadığım düşüncesince elimde küsurat ortak tane uçağımla arsa altı ulusal servetlerimizin çıkarılması için giriştim. Maden Tetkik Arama Enstitüsünün verdiği imkân ile toryum, uranyum ve fosfat kıl payı ışın etkin madenlerimizi yurdumuzun rastgele köşesinde bölgelere sürünürcesine yaptığım denetçi uçuşları ile meydana çıkararak sonuç yurt hizmetlerimi üstün dereceli uçuşumun dalgaları arasına yazdım."
Ömrünün sonuç günlerine derece Türk havacılığının gelişme göstermesi düşüncesince savaşım fail Hürkuş, 16 Temmuz 1969'da yaşama gözlerini yumdu.
"Hürkuş, evren havacılık zamanı açısından da ehemmiyetli ortak isim"
Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği Başkanı Bahadır Gürer, Hürkuş'un hoppadak Türkler açısından değil, evren havacılık zamanı itibarıyla da ehemmiyetli ortak insan bulunduğunu söyledi.
Gürer, Manş Denizi'ni geçmesi düşüncesince geçmiş teklifin Fransızlar kabilinden Vecihi Hürkuş'a yapıldığını dile getirerek, "Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü 1994'te, kısaca zat kuruluşunun 50. senesinde öz saygı madalyası töreni düzenliyor. Türkiye'de Türk çırçıplak havacılığına meydana getirdiği katkılarından çevre 1994'te Vecihi Hürkuş'a maruz öz saygı madalyası ailesine teyit edildi." ifadelerini kullandı.
Hürkuş'un harp yıllarında dü kat gazi bulunduğunu tamlayan Gürer, şunları kaydetti:
"Birinci gaziliği Kafkas cephesinde yaralanması kararı oluyor. İkinci gaziliği de Kurtuluş Savaşı'nda Yunanlarla savaşırken. Vecihi Beyin düşürdüğü uçaklar da mevcut fakat zat uçağı da çıban alıyor. İndiği arsa Yunan cephesine yakın. Türk birliklerine sürünerek gidiyor. Ancak arkasına dönerek baktığında uçaktaki tutkun sönmüş. Orada ortak askerden kükürt alıyor. Tekrar uçağı ateşe veriyor. Düşmanın eline geçmesini istemiyor."
