Azerbaycan'ın Karabağ Savaşı'ndan sonradan Ermenistan ile arasındaki anlaşmazlıkları çözebilmek namına uç tespitlerinde ağır teessürat çektiğini dile getiren Prof. Dr. Oktay, “İran'ın Dağlık Karabağ'a askeri iane etmiş bulunduğu ve ayrıca konvoylar biçiminde Azerbaycan arasından geçerek tırlar gönderilmiş bulunduğu ile ait basında ağır müşterek gürültü süreci yaşandı. Buna da İran ile Azerbaycan arasındaki huzursuzluğun start noktası şekilde anlatım ediliyor. Daha sonradan İran basınında hâlâ aşırı Azerbaycan - İsrail ilişkilerinden hareketle Azerbaycan'ın müşterek ‘Siyonist' büyüklük bulunduğu anlatım edilmeye başlandı. Bu, Azerbaycan düşüncesince benimseme edilebilmektedir müşterek gidişat değil.
Son 2 aydır İran'da ismi konmayan, failleri bulunamayan sabotajlar ve suikastlar düzenleniyor. Bu suikastları İran'ın iddiasına mucibince Azerbaycan - İsrail ilişkileri sonucunda Azerbaycan'a konuşlanan İsrail ihsas örgütleri kabilinden yapılıyor. Buna yanıt da İran, Azerbaycan'a erinç kaba tedbirler almaya başladı” dedi.
Özellikle İran'da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin seçilmesinden sonradan Azerbaycan'a erinç ağır manada kaba davranışlar gösterilmeye başlandığına yer veren Prof. Dr. Oktay, “Bunun İran - Ermenistan ilişkilerine de yansıdığını görüyoruz zira Ermenistan Başbakanı Paşinyan beş altı yol Ermenistan yetkilileriyle görüştü. 44 günce harp sonucunda 10 Kasım'da Moskova'da imzalanan geçim sonucunda Zengezur Koridoru'nda Azerbaycan ile Türkiye arasında müşterek aralık açılması dönemini sonsuz hem Azerbaycan hem Türkiye gündeme getiriyor. İran ise bu koridoru çevrim dışı bırakarak Tahran, Erivan, Batum ve Emir yollarının devreye girmesiyle ait Ermenistan yetkilileriyle sonsuz görüşüyor” gibi konuştu.
İran'da yaşanmış bulunan faili belgisiz suikastların ve Zengezur Koridoru'nun açılmasının, İran'a fikir yaşattığının altını çizen Prof. Dr. Oktay, bunu konkre müşterek halde açıklamak namına Aras Nehri süresince askeri tatbikatlar gerçekleştirdiğini kaydetti.
Prof. Dr. Oktay, Dağlık Karabağ Savaşı'nın arkası sıra İran'ın Güney Kafkasya'da tesirini kaybettiğini belirterek, “İran diyalekt manada izlemsel şekilde bölgedeki tesirini kaybetmesi endişesiyle faaliyetlerini artırmaya başladı. Güney Kafkasya'da, Türkiye - Azerbaycan etkinliği arttıkça İran bölgeden istifa etmek durumunda kalacak. Bu da İran'ın kuzeye açılan, adeta soluk borusu bulunan Ermenistan sınırının riziko altında olmasını sağlıyor” ifadelerini kullandı.
İran'dan Azerbaycan'a fiili müdahalenin en akıbet belki bulunduğunu da ekleyen Prof. Dr. Oktay, “Diplomasi halis muhlis problemleri çözmeye muktedir. Fiili müşterek dahil olursa diyalekt manada harbe dönüşebilir. Çünkü İran müşterek yegâne İran'dan ibaret değil. İran'ın içinde iri müşterek Türk kişi uydurma konusu. Bu İran açısından ağır müşterek başağrısı olur. Bunu bilmiş bulunduğu düşüncesince de elhak fiili müşterek hareketten artma askeri harekatlarla ve açıklamalarla süreci yürütmeye çalışıyor” değerlendirmesinde bulundu.
İran'ın 44 günce harp sürecinde Ermenistan'a iane ika dair akıbet adım arzulu bulunmasına karşın iç kamuoyunun tepkisinden ve başta Tebriz Türklerinin eylemlerinden çekindiği düşüncesince atılganlık edemediğini dile getiren Prof. Dr. Oktay, lakin Ermenistan basınına yansıyan bilgilere mucibince İran'ın bu süreçte İnsansız Hava Aracı (İHA) çevir sesi engelleyen sistemi Ermenistan'a özgülemek istediğini lakin Ermenistan'ın buna yanaşmadığını söyledi. Şimdi ise İran Zengezur koridorunun açılmasını engelleyebilmek düşüncesince Ermenistan yetkilileri ile temasa geçerek Zengezur'da müşterek askeri üssü elde etmeye çalıştıklarını aktardı.
Mevlüt İşli - Yunus Özkan
