Osmanlı devrinde Sultan Abdülaziz kabilinden 1872 senesinde yapımına başlanılan ve hâlâ sonraları 2. Abdülhamid devrinde Hicaz Demir Yolu projesinin önemli ayaklarını meydana getiren Eskihisar Viyadük Köprüsü, Çanakkale Savaşı eskiden cepheye cephane taşındığı düşüncesince İngiliz birliğinde ağabey bulunan mülazım D'Oyly-Hughes kabilinden patlatılarak baltalama edildi. İstanbul'dan Mekke'ye revan hacıların en önemli intikal güzergahı bulunan bu köprünün 5 ayağı, sert ortak halde günümüze ulaştı. 150 senedir sağlamlığını koruyucu bu köprü, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Sultan II. Abdülhamid Han Fotoğraf Arşivi'nde toprak meydan fotoğraflarda da kupkuru ortak halde görülebiliyor.
"İlk kazma 1872 senesinde vuruldu"
Demir yolu ayaklarının, Sultan Abdülaziz döneminden kalma bulunduğunu dile getiren Tarihçi-Yazar Recep Kankal, "Osmanlı kuvvetli yolu hatlarının da İzmit ile Haydarpaşa arasındaki önemli ortak noktasını oluşturuyor. Sultan Abdülaziz, kuvvetli yolu hattının buradan geçmesine, Anadolu'da başta kuvvetli yolu taşımacılığına ve seyahatine aşırı önem vermiş. Hatta ortak lafı vardır; 'Demir yolu geçsin de isterse sırtımdan geçsin' sanarak kuvvetli yolunun önemine de aksan yapmıştır. Burası, Eskihisar Viyadüğü Demir Yolu Köprüsü. Bugün zamanımızda 5 ayağı artan bu köprü, tahminî 150 senedir zamanımızda mevcut olmaya bitmeme ediyor. 1920'lerde yaşamış olduğu menfi hadiseden sonraları günümüze denli bu halde gelmiş. Buraya 1872 senesinde önceki kazma vuruluyor ve Haydarpaşa-İzmit hattının önceki emek vermesi da 3 parçaya ayrılıyor. Ancak önceki 90 kilometrelik hattın önceki kazmasının Gebze-Eskihisar-Darıca arasındaki ortak köyde, doğrusu burayı kastederek bu bölgede vurulmuş olduğu söyleniyor. Kayıtlarda da bu halde geçiyor. 1872 senesinde burada başlatılan kuvvetli yolu emekleri 1873 senesi mayıs ayında sonlanmış olmakta ve 1873'te tamamlanmasının arkası sıra Haydarpaşa-İzmit arasındaki 90 kilometrelik ayrıca da 13 katar istasyon açılıyor. Bu 13 istasyonun itidalli noktasında Gebze istasyonu bulunuyor ve Gebze İstasyonunun elden çıkışındaki ayaklar Eskihisar Viyadüğünü bu halde ortaya koyuyor. 1873 senesinde Sultan Abdülaziz kabilinden buradaki köprünün imalatında etkin işçilere de Mecidiye Nişanı veriliyor. Belçikalı mühendisler de burada çalışmış olduğu düşüncesince onlara da gine nişanlar arz ediliyor" dedi.
"Hacıların Mekke'ye denli revan önemli ortak ayağını oluşturuyor"
Sultan 2. Abdülhamid'in, 1876 senesinde yazboz tahtası geçtikten sonraları projeye aşırı önem verdiğini kail Kankal, laflarını şöyleki sürdürdü:
"Hamidiye-Hicaz kuvvetli yolu projesinin Mekke'ye denli revan ortak süreci de bu halde başlatılıyor. 1889'ların sonuna akilane bu emek vermek başlıyor. 1891'e gelindiği devir Nafia Nezareti kabilinden Eskihisar Viyadük Köprüsü ile ilgilendiren ortak anlatım hazırlanır ve buranın bundan böyle sert olmadığı, emniyetli olmadığı, bu nedenle baştan yapılması gerektiği ile ilgilendiren ortak arzuhalde bulunuluyor. Ardın bu anlatım onama ediliyor. Bu köprü, Sultan 2. Abdülhamid kabilinden baştan yapılıyor, sağlamlaştırılıyor. Çünkü Hicaz Demir Yolu projesi, İstanbul Ayrılık Çeşme'den binen hacıların Mekke'ye denli revan önemli ortak ayağını oluşturuyor. Güvenlik açısından da teessürat oluşturabilecek ortak bölge, zira kuvvetli yolunun anbean patlatılma ihtimali de var. Köprünün ilişkin kuvvetli güreşçi köprüsü yerleştirildiğinde de üstünde Fransızca ‘Vive La Sultan' doğrusu ‘Yaşasın Sultan', ‘Padişahım aşırı yaşa' anlamına mevrut ortak ibarenin de buraya yerleştirildiğini görüyoruz. Daha sonraları Osmanlı belgelerinden anladığımız kıl payı Sultan 2. Abdülhamid'in bu köprüyü yapıldığında aşırı beğendiğini, belgelik belgelerde görüyoruz"
"Askeri cephane sevkiyatının yapıldığı ortak nokta"
Çanakkale Savaşı sürecinde de Eskihsar Köprüsünün önemli görevler üstlendiğini anlatım fail Tarihçi-Yazar Recep Kankal, şu ifadeleri kullandı:
"Köprü, Çanakkale zaferinin zafere ulaşılması noktasında İstanbul'dan Çanakkale'ye revan askeri mühimmatların, sevkiyatların yapıldığı ortak nokta. Bu nedenden İtilaf Devletleri tarafından, İstanbul ile Anadolu'nun bağlantısının koparılması düşüncesince de buradaki köprünün de saldırıya açıkça bir duruma geldiğini bundan böyle görüyoruz. Bunu düşünen İtilaf kuvvetleri de hakkıyla Eskihisar Viyadüğünün havaya uçurulmasını gündemine getiriyor. İngiliz zırhlısı bulunan E-11 zırhlısı, İstanbul açıklarında ortak adaya kuvvetli atıyor ve arkası sıra geminin 2. Kaptanı bulunan D'Oyly-Hughes buradaki batmış geminin tahtalarını kullanıyor. Bunun ilişkin çıkarak, geceleyin vaktinde tarafındaki kadrosuyla beraberce Eskihisar'a 800 m. açıklıkta ortak koya yerleşiyor. Ardından bu köprünün havaya uçurulması düşüncesince icraat yapıyor. Bir geceleyin zamanı buradan dağları aşarak köprünün ayağına geliyor. Üzerinde bazısı bomba düzenekleri bulunan ortak sistemle geliyor ve köprünün ayağına yerleştiriyor. Etrafı da kolaçan ettikten sonraları bombayı köprünün ayağına bırakarak salına gidiyor, burada da gözlemlerini bitmeme ettiriyor. Ağustos ayının sonuna gelindiğinde 1915 senesinde ortak şafak vaktinde denize 1 kilometre mesafesi bulunan bu bölgede denizden başlatmış olduğu akınla birlikle köprüyü havaya uçuruyor. Özellikle Çanakkale Savaşında buradan güzeşte trenlerin, mühimmatın ve sevkiyatın da duraksamasına etken oluyor. 1920'lerde köprünün inşası ruzname olmakta ve 1921'de İngilizler kabilinden burada ortak nehiy faaliyeti yürütüldüğünden bu köprünün baştan inşası sağlanıyor. 1921'de burada etkin askerlerin İngiliz sömürgesi altında bulunan Hintli askerlerin burada çalıştığını görüyoruz"
Mustafa Uslu
