Trabzon
Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethederken kişmiri ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 sene geçmiş Pers prensi dü ahi arasındaki harbe eklenmiş olan yüklü askerlerin yürümüş olduğu ve senelerdir araştırılıp belirleme edilemeyen rota, TÜBİTAK'ın yardımıyla bilirkişi akademisyenlerce araştırılarak ekin yolu yerine turizme kazandırılacak.
Tarih süresince ayrışık medeniyetlere ev sahipliği karşılayıcı Karadeniz Bölgesi, ehemmiyetli harp ve fetihlere de şehadet etti.
Günümüzden 2400 sene geçmiş Pers prensi Kyros'un iktidarı ele kılmak düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile icra ettiği Kunaksa Savaşı'nda desteğe çağırdığı 10 bin yüklü askerin kullandığı güzergah ile 1461 senesinde Trabzon'u fetheden Fatih Sultan Mehmet'in kişmiri ordusunu yürüttüğü güzergahı belirleme buyurmak talip bilgelik insanlarınca emek vermek başlatıldı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Köse'nin yürütücülüğünü üstlendiği "M.Ö. 401-400 senesinde Onbinler'in ve 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Karadeniz'e bitme güzergahlarının belirleme edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi" projesi, AB destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK'a sunuldu.
TÜBİTAK çeşidinden ikrar edilen plan kapsamında Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'taki harp ve fetih rotaları, KTÜ'den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, Eski Çağ tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Osman Emir, Osmanlı tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Miraç Tosun, Trabzon Üniversitesi'nden coğrafyacı Prof. Dr. Yavuz Akbaş, Uşak Üniversitesi'nden kazı bilimci Prof. Dr. Birol Can ile Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Metin Aksoy'un arsa almış olduğu kol çeşidinden alan çalışmasıyla 2 sene içinde belirleme edilerek tescillenecek.
Köse, AA muhabirine, zamanı İpek Yolu'nu havi ticari kere ağının ayrımsız sürede dü tarihî hadiseye de şehadet yaptığına dikkati çekerek, bunlardan ilkinin 2400 sene geçmiş Pers prensleri arasındaki padişahlık kavgası zımnında süregelen ve bugünkü Irak topraklarında meydana gelen Kunaksa Savaşı, ötekinin de 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u kurtarılışı bulunduğunu söyledi.
Pers prensi Kyros'un iktidarı ele kılmak düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile icra ettiği muharebede içmek düşüncesince 10 bin yüklü er kiraladığını fakat prens Kyros'un muharebede ölümüyle binlerce yüklü askerlerin devir zımnında geçerek halas yürüyüşü başlattığını özetleyen Köse, yüklü askerlerin Bağdat civarlarındaki Kunaksa'dan Trabzon'a derece çıkan güzergahı kullanarak ülkelerine dönmeye çalıştığını aktardı.
Köse, Fatih Sultan Mehmet'in de Trabzon'u fethe gelirken ordusunun birtakım noktalarda, Kunaksa Savaşı'ndaki yüklü askerlerinin strateji etmiş olduğu rotayı izlediğine dikkati çekerek, "Fatih Sultan Mehmet, Sivas Koyulhisar ve Gümüşhane üzerinden, gine ayrımsız şekilde, kendisinden 18 çağ geçmiş Onbinler'in strateji etmiş olduğu rotayı izlemiştir. Rotanın birtakım bölgeleri aynı, birtakım bölgeleri farklıdır. Bunu dört dörtlük yerine belirleme buyurmak lazım. Fatih'in kronikçisi Tursun koca yanındadır. Fatih'in Gölçayır'a geldiğini ve Sultan'ın otağının burada kurduğunu ve Trabzon'un kuşatıldığını biliyoruz. Hangi güzergah strateji edildi, stabil yerine bilemiyoruz. Yıllardır bu söylenir gücün dört dörtlük yerine belirleme edilmiş değil." niteleyerek konuştu.
Söz konusu zamanı güzergahın, başta 1800'lü zamanlardan itibaren Batılı tarihçilerin, araştırmacıların ve arkeologların bolca dikkatini çektiğini dile getiren Köse, bu güzergahı dört dörtlük yerine belirleme buyurmak ve turizme vermek düşüncesince müşterek plan hazırladıklarını kaydetti.
Hem resmi yerine çalışabilmek hem finansman bilmek düşüncesince TÜBİTAK'a başvurma ettiklerini tamlayan Köse, "Ülkemizde buna benzeşim Milli Mücadele Yolu, Frig Yolu kabilinden rotalar mevcuttur. Onbinler'in intikal rotası, Fatih'in fetih rotası halinde turizme de kazandırabilmek, domestik halkın bu araçla iktisadi girdi elde etmesi, Gümüşhane, Bayburt branşında dağlık alandaki uzvi mamüllerin ekonomiye kazandırılması düşüncesince bunların belirleme edilmesi lazım. Bizim projemiz de dört dörtlük budur." ifadelerini kullandı.
2 sene sürmesi bekleniyor
Projenin 2 sene süreceğini ve kol yerine iş kısmı yaptıktan sonradan sahada tetkik yapacaklarını özetleyen Köse, Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'u havi ve bir çok dağlık araziden oluşan kuş uçumu yerine kestirmece 200 kilometrelik müşterek bölgede emek vermek yürüteceklerini kaydetti.
Onbinler'in Soğanlı Dağları'nı, Zigana Dağı zirvelerini geçmiş olduğu zamanın mayıs ayı, Fatih Sultan Mehmet'in geçmiş olduğu zamanın de orak ayı sonu, ağustos başı olduğuna ayraç fail Köse, "Bu zamanlarda o alanı değerlendirmek lazım. Denizi görebileceğimiz meydan alanları bulacağız. Sonra gerçekleri, zamanı kaynakları ve satıh şekillerini, coğrafi ve kazı bilimsel niteliklerini kullanarak intikal rotalarını belirleme ederek haritaya işleyeceğiz. Modellemeden mesul hocamız harita üstünden bunu işleyecek. Net arsa ve alan çalışmalarıyla bu rotalar görülebilecek." değerlendirmesini yaptı.
Köse, çalışmanın sonucunu kitaplaştırıp Türkçe, İngilizce ve Almanca neşriyat yapacaklarını belirterek, laflarını şu biçimde tamamladı:
"Bu biçimde hem yöreyi tanıtacağız hem üniversitemize hem de bölgemize ulama sağlayacağız. Bu çalışmayla müşterek seçenek yaratılabilir. Trabzon'da Onbinler'in intikal güzergahı Sümela Manastırı'na yakın. Dolayısıyla burayla bütünleşmiş bir duruma getirilebilir. 2008 yılından günümüze bölgede meraklı lisanslı ülkesel emare yerine da gezdim. Gerek gezim gerekse gezinsel aktivitelerle ait sorunlara bizzat delil oldum. Yıllardır 'turistlerin Trabzon'da çok tutulamadığı' şikayetlerin başlangıcında gelir. Eğer turistleri bu yolda yürütebilirsek onları hâlâ çok tutabiliriz, kentin gezim gelirine ulama sağlayabiliriz."
