DEÜ'lü uzmanlar raporda, depremlere ilgilendiren alan gözlemleri, sismolojik ve jeodezik veriler ile oluşan çatı hasarlarına bağlı belirgi ve değerlendirmelere arsa verdi. Depremden etkilenen şehirlerde 9 binden aşkın çatı incelenerek açılan raporda, bir çok kez 2000 yılı evveliyat binaların yıkıldığına özen çekildi.
Türkiye'nin deprem araştırmalarındaki itibarlı yükseköğretim kurumlarından Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ), Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 ile Hatay merkezli 6.4 büyüklüğündeki depremlere müteveccih yeni ortak deprem raporu yayımladı. DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği, Jeofizik Mühendisliği ve Jeoloji Mühendisliği bölümleri ile Deprem Araştırma ve Uygulama Merkezi (DEÜ-DAUM) bilgi kullanıcılarını çeşidinden hazırlanmakta bulunan 72 sayfalık raporda, depremlere ilgilendiren alan gözlemleri, sismolojik ve jeodezik veriler ile oluşan çatı hasarlarına bağlı belirgi ve değerlendirmelere arsa verildi.
DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar'ın direktifiyle himmet sunulan deprem araştırmalarının ortak parçası kendisine dört bölümden oluşan raporun önceki bölümünde “Jeolojik-Jeomorfolojik Arazi Gözlemleri”, ikinci kısımda “Jeofizik ve Jeodezik Ön Değerlendirme Sonuçları”, üçüncü kısımda “Bina Hasarları Ön Değerlendirmesi” ve kâr kısımda “Sonuçlar ve Değerlendirmeler” arsa aldı.
“Raporumuz tehlikesiz kentlere punt olacak”
Raporla dayalı değerlendirmede mevcut Rektör Hotar, “Deprem felaketinden etkilenen bölgelerdeki yapılış stokunun halini belirleme eylemek gibi DEÜ Rektörlüğü kendisine ortak emek vermek başlattık. Bu noktada alana revan üniversitemizin dayalı sahalarında vazifeli bilgi insanlarından oluşan ekiplerimiz, alan emek harcamaları yürüterek 9 binden aşkın binayı incelediler. Ekiplerimizin elde ettikleri bulgulara uyarınca dayalı ad ve kurumlara delalet edeceğini düşündüğümüz ortak rapor oluşturuldu” dedi. Yapılan tespitlerin ılımlı ve derinlemesine vadede Türkiye Ulusal Risk Kalkanı Modeline başvuru sağlayacağına inandıklarını kaydeden Rektör Hotar, “Cumhurbaşkanımızın önderliğinde yurt çapında başlatılan çalışmaların, şimdi tehlikesiz kentlerin ve yapıların oluşmasına punt olacağına inanıyoruz. Bu noktada raporumuzun deprem ve afete tedarik politikalarıyla dayalı çalışmalara ulama sağlayacağına inanıyoruz” gibi konuştu.
9 bin çatı incelendi
Raporda, DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü tedrisat üyeleri çeşidinden açılan alan tetkik ve rasat kadrosunun Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Gaziantep illerinde tahminî 9 bin binada tetkik yaptığına özen çekildi. Binalardaki rasat ve tespitler kararında maddeler gibi kâr paylaşan DEÜ'lü bilgi insanları, hasarlı ve göçen binaların bir çok kez 2000 yılı evveliyat yapıldığına özen çekti. Raporda şu ifadeler arsa aldı: “Hasarlı ve göçen yapılar bir çok kez deprem yükleri altında sıvılaşabilen mefruşat üstünde arsa almakta ve asliye sistemlerinde ehliyetsizlik bulunmaktadır. Bu binalarda beton ve teçhizat materyal kalitesi ile iş kâr basamak yetersizdir.”
Yumuşak büküm vurgusu
Depremlerde binaların çökmesinde çalışan görevi gözlemlenen “yumuşak kat” düzensizliğine de aksan meydana getirilen raporda, “Hasarlı ve göçen bir çok binanın mefruşat katında türlü dükkanlar arsa almakta olup, okşayıcı büküm düzensizliği bulunmaktadır. Hasarlı ve göçen birtakımı binalarda incizap büküm bulunması sebebi ile rijitlik düzensizliği bulunmaktadır. Kolon kiriş inikat bölgelerinde etriye sıklaştırması yapılmamış binalarda hasarın bu alanda yoğunlaştığı ve binanın ağırbaşlı hasar almasına bozukluk bulunduğu ayrıca bir çok devir binanın ağız ağıza göçmesine bozukluk bulunduğu görülmüştür” ifadeleri arsa aldı. DEÜ'nün bölgedeki incelemelerinin sonucunda, deprem yönetmeliklerine makul kendisine mensur edilen, beton ve teçhizat kalitesinin tam bulunduğu binalarda ise ehemmiyetli hasar oluşmadığına özen çekildi.
İskenderun merkezi eneze mefruşat niteliğinde
DEÜ'lü uzmanlar, mikrotremor ve SPAC faaliyetlerinden elde edilmiş önceki jeofizik bulguları değerlendirdiklerinde, İskenderun şehir merkezi ve periferi kesiminin mefruşat bilge titreşme periyodu değerlerinin erdemli bulunduğu ve eneze mefruşat durumunda bulunduğunu belirledi. Raporda, emek vermek dalında elde edilmiş düşüt VS30 himmet değerlerinin de bunu desteklediğinin gözlemlendiğine aksan yapıldı.
Hatay depremi sismik deposu oluşturdu
Raporda, Dünya'nın kişmiri kısmında kâr yüzyılda meydana mevrut en iri depremlerden birisi kendisine değerlendirilen Kahramanmaraş depremlerinde, önceki anne beklenmedik esnasında üç fayın çabucak (Amanos, Pazarcık ve Erkenek fayı); ikinci anne şokta ise Çardak ve Doğanşehir faylarının baş başa kırıldığına özen çekildi. 20 Şubat tarihindeki Hatay Defne depreminde ise Antakya Fayı'nın şimal segmentinin, depremin sismik kaynağını oluşturduğu tabir edildi. Küresel Konum Belirleme Sistemi (GNSS) verilerinden elde edilmiş alana müteveccih sonuçların da değerlendirildiği raporda, “GNSS verilerinden elde edilmiş neticeler cezaevi önüne alındığında Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Malatya, Elazığ'daki GNSS istasyonları güneybatıya doğru, Kahramanmaraş Ekinözü, Adana Feke, Adana Tufanbeyli'deki istasyonlar kuzeybatıya doğru, Gaziantep ve Kilis'teki istasyonlar kuzeydoğuya akilane Adıyaman'daki istasyon ise güneydoğuya akilane akım etmiştir” ifadelerine arsa verildi.
GNSS istasyonlarında depremin etkisiyle sürekli biçimsizleşme oluştuğu tamlanan raporda, “Bir ayrıksı ifadeyle, depremin tesirinin ortadan kalkmasıyla akım fail noktalar önceki konumlarına arka dönmemiş; semt sürekli deformasyona uğramıştır. 6 Şubat 2023'de meydana mevrut 7.7 ve 7.6 depremlerinin, GNSS devir serilerindeki değişimlerin gözlemlenmesiyle degaje ortak alanda sansasyonel bulunduğu ortaya konmuştur” açıklamalarında bulunuldu.
Deprem riski
Raporda, anlaşılan bölgelerdeki deprem risklerine de özen çekilerek, “Coulomb gerilimi diyagramının al mülevven bölgelerine cevap mevrut kuzeybatıda Sivas ve çevresi, kuzeydoğuda Malatya ve çevresi, güneydoğuda Gaziantep'in güneyi ve Suriye, güneybatıda Hatay ve çevresi, batıda ise Aksaray'a genişliğinde yüklülük artımının olması dolayısıyla deprem riskini erdemli bulunduğu söylenebilir” denildi.
Büyük yıkıma bozukluk bulunan depremlerin elden arkası sıra DEÜ'nün tamamı birimleriyle yaraları sarmaya başladığına ve depremlere müteveccih ilmî tetkikat gerçekleştirdiğini kaydeden DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar, deprem bölgesindeki toprak emek harcamaları ve deprem tahlillerinin bitmeme ettiğini, oluşacak yeni sonuçların tutanağa ekleneceğini belirtti.
