TBMM
Seçim ve siyasetçi partiler ile yasama kurulu hukuku dalında öne çıkan eserleriyle maruf Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İba, AA muhabirine, altılı ganyan masanın 11. toplantısı daha sonra açıklayan bildirideki, "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, TBMM restorasyon sonucu almadığı müddetçe seçimlerde ortak kere elan oral olmasının beklenir bulunmadığı ve Anayasa'ya karşıt olduğu" iddialarını değerlendirdi.
Anayasal ve siyasetçi teamüllere yer veren İba, "Türkiye'de cumhurbaşkanları, TBMM'de bulunduğu kabilinden teşri zamanına uyarınca kısaca intihap sayısına uyarınca değil ismen sayılıyor ve adının başına kaçıncı cumhur reisi bulunduğu eklendikten sonra tabir ediliyor. Sayın Erdoğan, acemi sistemde evvela kere seçildiğinde mazbatayla alakalı müracaat üstünde düzelti yapılmıştı." niteleyerek konuştu.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçilen 2017'deki Anayasa değişikliğinin söve 7. maddesiyle, Anayasa'nın "Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimi"ni düzenleyen 101. maddesinin tümden değiştirildiğini hatırlatan İba, "Anayasa değişikliğinin, değme maddeyi değişik zikrederek üç aşama şeklinde yürürlüğe girmesini düzenleyen söve 18. maddesine göre, 101. maddedeki değişikliklerin, 'birlikte yapılacak evvela TBMM umumi tarzı ile Cumhurbaşkanlığı seçimine bağlı takviminin başladığı tarihte' yürürlüğe girmesi öngörülmüştür. Daha önceki, 2007 metninden taşınan 'bir kimesne en çok dü kat cumhur reisi seçilebilir' hükmünün de arazi almış bulunduğu 101. maddenin meriyet tarihi, 30 Nisan 2018'dir. Bu tarihin geriye yürütülmesi hukuken beklenir değil." ifadelerini kullandı.
Yasama organının abesle iştigal etmeyeceğini dile getiren İba, "Eski sistemdeki Cumhurbaşkanlığının sayılıp sayılmayacağına bağlı muvakkat öz düzenlemediğine göre, emektar sistemdeki cumhurbaşkanlığı sürecini ayrıklık yakalayıp dikkate almama anlamında ortak tercihte bulunulduğunu almak gerekir. Bu yorumun, siyasetçi gerçekliğe de elan akla yatkın bulunduğu ortada." değerlendirmesini yaptı.
Parlamento hukuku ve TBMM'nin düzentileme düzeni açısından lafızda duraksama var ise esbabımucibe ve komite tutanağı kabilinden teşri belgelerine bakıldığına dikkati çekici İba, komite raporunun, teşri organının iradesinin çarpıtılmasının önündeki çelimli maddesel bariyer bulunduğunu belirtti.
"Anayasa Komisyonu tutanağı aydınlatıcı ve minval kılık ortak mürşit gemisi metin"
Komisyon raporunun, Genel Kurulda ikrar edildikten sonraları kanunlaşan metnin sonuncu öne sürülen nedeni durumunda bulunduğunu özetleyen İba, şu biçimde bitmeme etti:
"Kanun tekniğinde, umumi yerine teklifin imza sahiplerinin hazırladığı umumi esbabımucibe ve öz gerekçeleri, komite ve Genel Kurul evrelerinde değişikliğe uğrayabilir. Hatta öz metni bire ortak kalmış bulunduğu biçimde esbabımucibe değiştirilerek de ikrar edilebilir. Kanun teklifinin öne sürülen nedeni teklifi hazırlayanların iradesini, komite tutanağının öne sürülen nedeni ise komisyonun iradesini yansıtır ve değişikliğe uğramadıysa en fevk uzuv bulunan Genel Kurulun iradesi durumuna gelir. Bu manada ağız dalaşı konusu zait normların gereği kabilinden anlaşılmasına ve yorumlanmasına kudret markajcı aydınlatıcı ve minval kılık niteliğe eş 447 esna önemli Anayasa Komisyonu raporu, müzakere ve yasalaştırma döneminin esas müracaat deposu değerinde. Çünkü anayasa imal tekniği itibarıyla Genel Kurul görüşmelerinde elan işin başında komite raporu, parçalar veya aksam şeklinde değil ortak etraflı yerine dağıtılıyor, görüşülüyor ve olsa olsa maddeler şeklinde oya sunuluyor."
"Komisyon tutanağındaki versiyon net"
Anayasa değişikliğine bağlı Anayasa Komisyonu tutanağına yer veren İba, namzetlik tartışması konusunda, "Yine yürürlükteki ve teklifte arazi meydan Anayasa hükümlerinde 'Cumhurbaşkanı' ifadesi değiştirmeden kullanılmakla bu arada bulunan kanunlara göre, Cumhurbaşkanının fariza ve yetkileri ile icra içerisindeki konumu, teklifle getirilen hükümlerde DOĞRU ortak biçimde değiştirilmiş bulunduğu ve tümden ayrımlı ortak hükümet sistemi içre Cumhurbaşkanının düzenlenmiş bulunduğu açıkça ortak özellik bulunduğu düşüncesince teklifin kanunlaşmasıyla getirilen dü çevrim seçilebilme imkanında bu düzenlemenin yürürlüğe girmesinden evvela fariza önleyen Cumhurbaşkanlarının fariza dönemlerinin adisyona katılmayacağı tartışmasızdır." şeklindeki belirgin değerlendirmenin öne çıktığına dikkati çekti. İba, şu biçimde konuştu:
"TBMM Genel Kurulundaki Anayasa değişikliği görüşmeleri esnasında ne mukayyet ne de oral ortak ağız dalaşı yürütülmeksizin itiraz edilmeden ikrar edilen ve referandumda düzenlenen kampanya sürecinde de dile getirilmeyen ortak münakaşanın gündeme taşınması, 'şaibeli seçim' iddialarına döşeme alıştırmak düşüncesince hukukun araçsallaştırılmasına bakım fail duman ortak aynasız düşünce görünümünde. Bu kapsamda hükümet sistemini muhavvil Anayasa değişikliği kanununun ikinci etabında; 30 Nisan 2018'de yürürlüğe giren dü çevrim sınırının uygulanan bir duruma gelmesinden itibaren Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde evvela kere 24 Haziran 2018'de Cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan'ın,14 Mayıs 2023'te yapılması öngörülen seçimde cumhur reisi adaylığı ikinci olacak."
Meclisin, kanunları şerh yetkisinin 1961 Anayasası'ndan itibaren kaldırıldığını ve bahis konusu yetkinin umumi yerine yargıya, konkre vakada ise intihap yargısına kısaca Yüksek Seçim Kuruluna (YSK) geçtiğini kail İba, resmi manada uygulanan olacak versiyon yetkisinin YSK'ye ilişik olduğuna ayraç etti.