İstanbul/Isparta
Uzmanlar, Çırağan Caddesi'ndeki çınar ağaçlarının "kanserli" oldukları nedeni öne sürülerek İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) çeşidinden kesilmesini AA muhabirine değerlendirdi.
Kabaktepe'den İBB'nin Çırağan Caddesi'ndeki ağaçları kesmesine tepkiOrmancılardan 'çınarları kanser değil boşlama öldürdü' tepkisiUzmanlardan abide çınarlar düşüncesince kurtarma aracı hal önerileriTürkiye'de 27 senedir fidan rahatsızlıkları üstünde icraat yürüteç Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Orman Botaniği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hatice Tuğba Doğmuş Lehtijarvi, çınar kanseriyle mücadelede tamamı dünyada eş müşterek kaide olduğunu, öbür çınar kanserine ehil devletlerde ne yapılıyorsa Türkiye'de de aynısının yapılması icap ettiğini söyledi.
Çürüklüğe ne bulunan mantarların ağaçlarda filhakika bulunduğunu ve çınar ağaçlarında da münteşir adına görüldüğünü tamlayan Lehtijarvi, tomografi aleti benzer yöntemlerle ağacın içerisindeki çürüklüğün belirleme edilebildiğini zorla çınar kanserinin ağacın konveksiyon demetinde, kökünde, toprağında bulunması dolayısıyla durumun muaddel bulunduğunu anlattı.
Uluslararası Bitki Koruma Organizasyonunun kurallarının Türkiye'de uygulandığını anlatım fail Lehtijarvi, laflarına şu halde bitmeme etti:
"Bu kavait niye geçerli? Çünkü şayet sizde müşterek illet varsa, karantina dibine katılması müstelzim yabacı istilacı müşterek türünüz var ise o hastalığın bulunmuş olduğu nebat materyalini ithal edemezsiniz. O hastalığın bulunmuş olduğu ülkelerden nebat ve ya fidan ithal edemezsiniz, ihraç edemezsiniz. dışalım ve dış satım dair sert kuralları var. Hastalık görüldüğü devir uygulanacak yöntemlerden bir tanesi bulunan ağacın uzaklaştırılması, bunun yanı esna tarafındaki ağaçların da birlikte uzaklaştırılması, yapılabilecek en akla yatkın yollar arasında. Bunu üzülerek söylüyorum, İstanbul'daki ağaçların ne derece eskiye dayandığını biliyoruz. Osmanlı İmparatorluğu ve ya Cumhuriyet'in geçmiş dönemlerine dayanıyor. Oldukça nemli abide ağaçlar bulunmakta. Eğer bunlar müşterek defa rahatsızlığı kökle ve ya budama kanalıyla aldılarsa bünyelerine, bu ağaçları maatteessüf kesmekten apayrı rastgele müşterek formül yok."
İlk ABD'de görüldü
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yılmaz Çatal ise çınar kanserinin geçmiş adına 1930'lu zamanlarda ABD'de görüldüğünü, kalas ihracatı, 2. Dünya Savaşı'nda askerlerin kullandığı ekipmanlar ve bazısı çokluk transfer araçlarıyla Avrupa'ya yayıldığını anlattı.
Bugün çınar kanserinin Avrupa'da Fransa ve İtalya'da münteşir görüldüğünü, İngiltere'de de ayrı ayrı noktalarda rastlandığını aktaran Prof. Dr. Çatal, kanserin 2003 senesinde Yunanistan'da, 2011 yılından itibaren de İstanbul'daki çınar ağaçlarını öldürdüğünün ortaya çıktığını söyledi.
Çınar kanserinin ağaçların doğrudan gövdesinde değil, içerisindeki konveksiyon demetlerine dokunca verici müşterek yalan bulunduğunu kaydeden Prof. Dr. Çatal, "Bu kanser konveksiyon demetlerinin arasına girerek, bu iletimi müşterek nevi durdurmakta. Aslında ağacın altı ve üstü arasındaki su ve gıda maddesi iletimini kesmektedir. Burada yapmış olduğu, müşterek nevi damarları tıkaması ve huy tıkanıklığıyla ağacın önemli faaliyetlerine bitmeme edememesi durumudur." dedi.
Prof. Dr. Çatal, hastalığa huzur mekanik ve kimyevi hal önerilerinin getirildiğini belirterek şu halde bitmeme etti:
"Kullanılan bazısı ilaçlar olmaktadır zorla bunlar konveksiyon demetlerine bu kanserin ulaşmasını durdurmamakta, çabucak arızi müşterek müddet ulaşımını yavaşlatmaktadır. Bu kanser etmeni, müşterek halde konveksiyon demetlerinde kendine toprak edinmektedir. Bu hastalık, ağaca bulaştıktan sonradan konveksiyon demetlerinin arasına girmekte ve bu iletimi kesmektedir. Bu hastalığın ağaçtan ağaca yayılmasını insanoğlu etmenleri ve saf etmenler adına sınıflandırabiliriz. Doğal etmenler, böcekler, kuşlar ve öbür kemiricilerdir. Bunlar aracılığıyla illet ağaçtan ağaca geçebilmekte yahut fidan diplerinin yekdiğeri içerisine girmesiyle bu kanser rahatsızlığı geçmektedir. En münteşir adına bildik faktör, insanoğlu müdahalesiyle kanserli ağaçtan öbür kanserli ağaçlara mantarın geçmesidir."
"Budama faaliyetleri bu mevzuda en iri düşman"
Budama faaliyetlerinin bu mevzuda en iri yağı olduğuna dikkati çekici Prof. Dr. Çatal, budama mevzusunun önemine bağlı şu detayları aktardı:
"Şu an düşüncesince budama faaliyetlerinin minimal seviyeye düşürülmesi ayrıca bu bölgelerde budama faaliyetlerinin yapılmaması gerekir. Beşiktaş'taki Sinan Paşa Camisi'nin önündeki çınar ağaçlarında budama faaliyetlerinin yürütülmüş olduğu gözlemlendi. Uzmanlar aceleten karışma ederek budama faaliyetlerini durdurdular. Burada bilincin ön plana çıkması gerekir. Bir budama faaliyetinde şuur olması lazım. Bir fidan budandıktan sonradan öbür ağaca geçilirken budama aletlerinin kesinlikle dezenfekte edilmesi lazım. Çünkü bu mantarın şu halde müşterek niteliği var; 6-12 ay içre o budama aletleri üstünde kalabilmektedir. Şu anda ağaçlarda meydana getirilen kesimler esnasında şu gözlemimiz de var: Rüzgarlı havada kesimlerin yapılmaması gerekiyor. Aksi takdirde ağaçlardan uçar tozların apayrı ağaçlara geçtiğini görmekteyiz. Bu da patojenin yayılmasına etken olmaktadır. Dingin ve sakin havalarda budama yapılması gerekir. Kesim esnasında yere linolyum serilmeli, doğranan parçaların tozları alandan uzaklaştırılmalıdır."