İstanbul
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Doç. Dr. Doğan Kalafat,
Dünya, şimdi ilkin bilinse de tsunaminin yıkmacı etkisiyle 2004'te yüzbinlerce insanoğlunun yaşamını kaybetmiş bulunduğu Endonezya'nın Sumatra adası açıkları ve 2011'deki Japonya Tohoku'daki depremlerinin arkası esna tanıştı.
Tsunamiler şimdi baş döndürücü okyanuslar kabilinden açıkça denizlerde çarpıcı gözükse de geçtiğimiz sene İzmir Seferihisar açıklarında meydana mevrut yöre sarsıntısı sonrası sahilde yaşanmış olan aniden su yükselmesi, bunun Türkiye'de de belli başlı ortak ölçeğe denli kazalı olabildiğini gösterdi.
Boğaziçi Üniversitesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Kalafat, "1-7 Mart Deprem Haftası" kapsamında AA muhabirine merkezin emek harcamaları ve Türkiye'deki tsunami riski dair değerlendirmelerde bulundu.
Kalafat, araştırı merkezi ihdas çalışmalarına 2004'teki Endonezya Sumatra depremi sonrası meydana mevrut tsunami felaketinden sonraları başladıklarını anlatarak, 2017'de Birleşmiş Milletler'in Oşinografi Komisyonu'nun tsunami ikaz merkezi kazanmak düşüncesince kimi enfrastrüktür çalışmalarını tamamlayarak müsavat yaptıklarını kaydetti.
Ağırlıklı şekilde Doğu Akdeniz'de tsunami rasat ve ikaz merkezi şekilde çalışmalarını sürdürdüklerini anlatım fail Kalafat, merkezdeki en ehemmiyetli özelliğin sismik istasyonların beraberinde su düzeyi istasyonlarının da bulunması bulunduğunu dile getirdi.
"Marmara'da 2 m. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor"
Kalafat, üç tarafı denizlerle çevrilmiş Türkiye'deki tsunami açısından riskli bölgelerle ilgilendiren şunları aktardı:
"Ağırlıklı şekilde Ege ve Akdeniz bizim düşüncesince şimdi riskli. Güney garp sahillerimizde, Girit, Muğla, Gökova, Fethiye, Antalya yöresinde 3 metrenin üstünde tsunami olma olasılığı var. Akdeniz'de Girit yayı sanarak fehva ettiğimiz düzlük esasta Afrika plakasının Ege-Anadolu plakasının dibine daldığı ortak tabela sınırı. Büyük depremler de tabela sınırlarında oluyor. Tarihsel kayıtlara da baktığımızda Girit ve 12 Adalar yöresinde ehemmiyetli tsunamiler olmuş. Marmara'da ise ağırlıklı şekilde beklediğimiz tsunami, söz gelişi 7 şiddetinde iri ortak yöre sarsıntısı sonrası olabilir. Marmara'da 2 m. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor. 2 metrelik su düzeyinin yükselmesi üstelik belli başlı alanlarda mesele ve hasar yaratabilir."
Kalafat, sahile andıran alanlarda başta Akdeniz bölgesi düşüncesince tsunamiye müteveccih icraat yapılması icap ettiğini vurgulayarak, Marmara Denizinin süresince de bin metrenin üzerinde, çeperleri kalın, gailesiz alüvyonlarla ve sedimanlarla çevrilmiş üç dip oyuntu bulunduğunu anlattı.
Büyük ortak yöre sarsıntısı ondan sonra etkilenen sediman tabakalarının hareketine ilişkin şekilde tsunami olasılığının görüldüğünü tamlayan Kalafat, Marmara'da beklenilen tsunamilerin toprak kayması kaynaklı bulunduğunu vurguladı.
"Deprem ahir tehlikeyi engel kalmak düşüncesince önemli"
Doç. Dr. Doğan Kalafat, yöre sarsıntısı olmasa üstelik tsunamiyle ilgilendiren er ikaz verebilecek kapasitelerinin bulunduğunu anlatım ederek, yöre sarsıntısı sonrası ikinci ortak tehlikeyi giderilmiş ika yerine bunun ehemmiyetli bulunduğunu kaydetti.
Kalafat, "Yaklaşık 4 ila 7 bugün ortada tsunamiyle ilgilendiren er uyarıyı verebiliyoruz. Bu müddet de önemli. Çünkü maşer bu bilgiyi aldıktan sonraları tsunami boşaltma noktalarından sakıncasız yerlere ulaşabilir. Türkiye çapında su düzeyi istasyonlarını şimdi yoğun konumlandırarak, buradan doğacak hem yöre sarsıntısı bununla birlikte su düzeyi bilgisiyle tsunaminin boyutu, gelişim göstermesi ve er ikaz ita kapasitemiz var." ifadelerini kullandı.
Özellikle Ege Denizi ve Akdeniz'de yaşanacak depremler kararı oluşabilecek tsunamilere erinç müdebbir olunması icap ettiğini tamlayan Kalafat, Türkiye'deki tsunaminin açıkça denizlerde bulunduğu kabilinden iri felaketlere defa açmayacağını anlattı.
"6'nın üstündeki depremde tsunami riski var"
Kalafat, gravite boyu bölgelerindeki yapıların dokunca görebileceğini dile getirerek, şu halde bitmeme etti:
"Deniz tabanında olacak yöre sarsıntısı ondan sonra topluluğun şurası bilmesi gerekir, söz gelişi depremin büyüklüğü 6'nın dair çıktıysa tsunami olabilir. Uyarlılara özen edip, sahilden uzaklaşarak, beklenir bulunduğu denli faziletli kesimlere boşaltma olunmalı. Toplum bunu ortak tepke şekilde düşünmeli. Tsunami tabelaları da ortak zihin oluşturması açısından da önemli."
Geçmişte Fethiye açıklarında meydana mevrut 6'nın üstündeki ortak yöre sarsıntısı sonrası şahısların günlerce tsunami olabileceği endişesiyle ürkü şeklinde akım ettiğini hatırlatan Kalafat, olasıdır ortak tsunaminin depremden 20-30 bugün sonraları yaşanabileceğini ve eyyam sonraları gelmesinin beklenir olmadığını kaydetti.
Tsunami rasat istasyonları
Türkiye'deki tsunami rasat istasyonları kendince bilgiler verici Kalafat, enstitülerinin haritalı ileti gönderimi meydana getiren biricik görev sağlayan bulunduğunu anlatım etti.
Türkiye'de 25 su düzeyi istasyonu bulunduğunu bildiren Kalafat, istasyonların ağırlıklı şekilde Marmara'da ve topu topu Türkiye sahilleri süresince toprak aldığını kaydetti.
Bu istasyonların sayısının artmasının ehemmiyetli bulunduğunu özetleyen Kalafat, "Ülkemiz natürel afetler açısından riskli ortak bölgede. Dolayısıyla depremler ve ondan sonra oluşacak tsunamilerle ilgilendiren toplumumuzun şuurlu olması gerekiyor. Aynı sürede depreme dayanabilen binalarda oturmanın beraberinde çokluk sahiline sıfır, öz yataklarına uğur boncuğu halde ev yapmamamız gerekir. Buralar depremde ve yöre sarsıntısı sonrası oluşabilecek tsunamilerde hasar görecektir." sanarak konuştu.