İstanbul
İTÜ'den meydana getirilen mukayyet açıklamayla paylaşılan raporun ön lafında değerlendirmelerine arsa sunulan Rektör Prof. Dr. İsmail Koyuncu, depremlerin doğrudan arkası sıra prodüksiyon mühendisliği, mevzi bilimi mühendisliği, jeofizik mühendisliği, mimari kabil alanlardaki bilirkişi adlardan oluşan İTÜ'lü bilgelik insanlarının, gruplar şeklinde bölgedeki vilayetlerde tetkik ve gözlemlerde bulunduklarını kaydetti.
Deprem bölgesindeki önce belirleme çalışmalarını çabucak bitiren akademisyenlerin kuma ön anlatım hazırladıklarını aktaran Koyuncu, "Bölgedeki depremin analizini yapan, muğber hareketliliğini inceleyici bu raporumuz kuma 'ön belirleme raporu' olma hususi durumunu taşımaktadır. Deprem felaketinin neticelerini şümullü şekilde ele borç bulunan şimdi etraflıca kuma anlatım ise gelecek günlerde kamuoyuyla başkaca paylaşılacaktır." ifadelerini kullandı.
Raporda, "Depreme müteallik jeolojik, jeofizik, mevzi ölçümü ve jeomorfolojik ön tespitler", "Kuvvetli arsa hareketlerinin değerlendirilmesi", "Yapısal hasarların değerlendirilmesi", "Geleceğe çevrilmiş çıkarımların şehir planlama ve çabuk ikametgâh ihtiyacının karşılanması düşüncesince kullanılabilecek prodüksiyon tekniklerinin değerlendirilmesi" ve "Çevresel enfrastrüktür ve deprem atıkları yönetimi açısından değerlendirme" mevzulu 5 dolambaç arsa aldı.
Türkiye saati ile 04.17'de ve 13.24'te biçim üssü Pazarcık ve Elbistan bulunan dü deprem (Mw 7,8 ve Mw 7,7) meydana geldiği anımsatılan raporda, "Bu depremlerin kararı baş döndürücü serbest kuma bölgede peyk görüntülerinde satıh kırığı haritalanmıştır. Arazide fayın açık kesimlerde satıh kırığı gözlenmektedir. Fayın sekmeli yapısı ve izi, arazide tanıdık hatlara DOĞRU olmakla birlikte, ağ bilimsel yerine Çardak Fayı'nda sırtlar ve yamaçlardan ilerlediği görülmektedir. Bu depremin toprak izleri ve satıh muğber haritası görülmemiş bilgiler içermektedir. Birbiriyle münasebetli segmentlerin atım dağılımı, bölgede bire kuma anda Amanos Segmenti'nin 2, Çardak Fayı'nın 2, Pazarcık Segmenti'nin 1, Gölbaşı Segmenti'nin 1 ari depremle bire kuma anda kırıldığını düşündürmektedir. Diğer dikkati çeken kuma ilke Türkiye enerjik muğber haritası ile satıh kırıkları birbirlerini üzerlememekte ve ayrımlı alanlardan geçmektedir." ifadelerine arsa verildi.
Raporda, ırak ve DOĞRU meydan sismolojik (BB ve SGM) ve jeodetik (GPS) data ve gözlemlerin kuma namüsait çözümü ile 6 Şubat Nurdağı-Pazarcık ve Ekinözü depremlerine alakalı aletsel moment büyüklüklerinin sırası ile 7,8 ve 7,7 yerine hesaplandığı aktarıldı.
Çoklu data setine ilişikli yırtılma-kayma modellerinin, oluşan değme dü deprem düşüncesince çabucak kuma tomar muğber segmenti üstünde tahminî 8-10 mt. ortada mütebeddil ve toprak gözlemleriyle mevzun arsa tağyir değerlerini verdiği kaydedilen açıklamada, modelleme sonuçlarının Nurdağı-Pazarcık ve Ekinözü depremlerinin intizar sürelerinin sırası ile tahminî 100 ve 60 saniye bulunduğunu ortaya koyduğu belirtildi.
Statik değerlendirmeye göre, değme dü deprem sonra en şişman ufki arsa değiştirmenin 4,7 mt. ile Ekinözü istasyonunda elde edildiği, Malatya, Gaziantep ve Osmaniye istasyonlarındaki ufki arsa tağyir değerlerinin ise sırası ile 69,9, 39,6 ve 29,2 santim yerine bulunduğuna değinilen raporda, sinematik değerlendirmelerden elde edilmiş sonuçların ise umumi yerine duruk istimara neticelerini desteklediği vurgulandı.
Deprem esnasında ivme ölçerlerin ve yerleştirildiği binaların hasar görmesiyle bazısı istasyonlardan mıhlı data alınamadığına ayraç edilen raporda, AFAD'ın Türkiye İvme Veritabanı ve Analiz Sistemi sitesinden 9 Şubat'ta indirilen ivme kayıtları kullanılarak hesaplanan spektral ivme, gayret ve arsa tağyir büyüklüklerinin sunulmuş bulunduğu kaydedildi.
En açık katabolizma nedenleri
Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde sırası ile 7,8 ve 7,7 büyüklüğünde oluşan alevlenmiş depremlerde Doğu Anadolu Fay Hattı üstündeki 10 ilde baş döndürücü sayıda demirli beton yapının yıkılarak çöküntü vaziyetine geldiği hatırlatılan raporda, şu değerlendirmelere arsa verildi:
"Yıkılan binaların çöküntü vaziyetine gelmesi hususunda nice değişken çalışan olmakla bu arada binaların yaşı, temellerin oturmuş bulunduğu zeminlerin nakil kapasitelerinin ceninisakıt olması, inşaatlarda beğenilen gereç kalitesinin, kolonlar ve kirişlerin en makta boyutlarının ve teçhizat miktarlarının yetersizliği, mensur edilmiş bulunduğu senelerde yürürlükte bulunan yönetmeliklere akla yatkın yerine sırtçı cümle elemanlarının mensur edilmemiş olmaları, başka imal kusurları ile komşu nizamda mensur edilen binaların büküm seviyelerinin ayrımlı olmaları kabil hususlar en açık katabolizma sebepleri yerine görülmüştür.
Kahramanmaraş ve Adıyaman'da çöküntü halindeki binaların şişman çoğunluğunun önce katlarının ya ağız ağıza yahut azda olsa büküm dizge özelliğine gelmiş şekilde bütün katların fevk caba sandviç şeklinde ve ya taraf tarafa akilane global yahut azda olsa dönüp muhaceret durumlarının oluştuğu görülmüştür. Hatay-Antakya ve Adıyaman-Gölbaşı kabil bölgelerde mefruşat sıvılaşması etkisiyle binaların bel kemiği sistemi özelliklerine ilişikli zemine batarak ya yapının topu topu yana yatarak ve ya azda olsa sıvılaşan zemine batarak kıvrık durumda göç ettiği de görülmüştür. Bu depremler sonucunda, demirli beton yapılar kabil bütün yapıların yönetmeliklere akla yatkın yerine mefruşat kapasiteleri erdemli bulunan bölgelerde planlarına maksimum seviyede akla yatkın yerine mensur edilen hastaneler ile bazısı amme binaları, böylesine alevlenmiş depremler kararında binalarda oluşabilecek strüktürel hasarların baş döndürücü hudutlu ölçülerde kalabileceğini kuma el şimdi göstermiştir."
Kullanılabilecek prodüksiyon teknikleri değerlendirildi
Depremlerden etkilenen ve 13,5 milyon bireyin yaşamış bulunduğu bölgenin deprem önceleri ve sonrası hali değerlendirilen raporda, "Bilimsel temele çerden çöpten bayındırlık affı, bayındırlık barışı kabil mühendislik hizmeti almamış, gayrisıhhi ve itimatsız çatı stokunu yasallaştıran düzenlemelere akıbet verilmeli, tabii eşikler baştan oluşum sürecinde esasi alınmalı, acemi planlama sürecinde firez varlıkları dünya bu bölgelerde yapılaşmalara müsaade verilmemelidir." önerisinde bulunuldu.
Raporda, depremlerden etkilenen bölgelerde şehrin baştan oluşum sürecine ilişikli mensur edilecek konutlarda, mefruşat şartları ve benzeşim nice ayrımlı şart dikkate alınarak tünel durum ile mensur edilen sırtçı sistemler, prefabrike demirli beton konutlar ve parçalı polat sistemlerin avantajlarına değinilerek, baş başa değerlendirilmesi gerektiği kaydedildi.
Çevresel enfrastrüktür ve deprem atıkları yönetimi ele alındı
Depremlerin, üstyapılara bulunduğu denli altyapılara da dokunca verdiği tamlanan raporda, başta ağ ve ağ borazan hatlarının hasarlanması ile su temini ve atılmış suların uzaklaştırılmasında aceleci sorunlar yaşanabildiği kaydedildi.
Bu sebeple deprem sonra su eliyle yayılma potansiyeli erdemli bulunan enfeksiyon rahatsızlıkları riskinin de arttığına dikkati çekilen raporda, su kaynaklı salgınların önlenebilmesi düşüncesince emniyetli su teminiyle alakalı uran önlemlerin hızlıca alınmasının dirimlik ehemmiyet taşımış bulunduğu açıklandı.
Tahmini atılmış miktarı hesaplandı
Raporda, depremler sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı çeşidinden hep 13 ilde ölçülü hasar belirleme emekleri kapsamında 16 Şubat bakımından 61 bin 722 binada arsa meydan 263 bin 800 ari birimin acele yıkılması gereken, ciddi hasarlı ve viran bulunduğunun tabir edilmiş bulunduğu belirtildi.
Buna layıkıyla deprem atıkları miktarı ön hesaplamaları yapılarak il bazında oluşacak tahmini atılmış miktarının hesaplandığı kaydedilen raporda, şu bilgilere arsa verildi:
"Toplam deprem atıkları miktarının 50 milyon titrem ile 110 milyon titrem aralığında olacağı öngörülmektedir. Deprem atığının en kuma tomar oluşması muhtemel vilayetler depremden en baş döndürücü etkilenen Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Gaziantep ve Adıyaman'dır. O sebeple bu illerde deprem atıkları düşüncesince muktezi arızi ve sonuncu ambarlama piyasası gereksinimi en erdemli düzeydedir. Bu anlamda rüçhan yerine bulunan bölgelerin küsurat kapasitesi belirlenmeli ve gerekmesi şeklinde acemi arızi ve sonuncu ambarlama alanları belirleme edilmelidir. Oluşan atılmış miktarına layıkıyla bu illeri Osmaniye, Diyarbakır ve Elazığ izlem etmektedir. Adana, Kayseri, Kilis, Niğde ve Şanlıurfa için, oranla ceninisakıt deprem atığı miktarı nedeniyle, bulunan bölgelerin ehliyetli olabildiği düşünülmektedir. Ancak gene de bulunan vadi kapasitelerinin kontrolü gerekmektedir."
Raporda, binaların yıkımı, atıkların taşınması ve yönetimi sürecinde muktezi iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin katılması gerektiği vurgulanarak, şunlar kaydedildi:
"Deprem atıklarının arızi ambarlama sahalarına taşınması, burada atıkların içindeki materyallerin ayrılarak şişman miktarda baştan kullanım, arka tahavvül yahut arka kazanımının sağlanması, küsurat atıkların ise tehlikelilik seviyesine layıkıyla alakalı yönetmeliklerde tamlanan ahkâm çerçevesinde bertarafının yapılması gerekmektedir. Geçici ve sonuncu ambarlama alanları atılmış miktarını karşılayacak kapasitede olmalı, alanlara salahiyetsiz insanların girişi sınırlanmalıdır. Yangın riskinden ötürü başta arızi ambarlama sahalarında atıklar anlaşılan kuma yüksekliğin üstünde istiflenmemelidir. Yangın riski kabil ahval düşüncesince muktezi asayiş önlemleri alınmalıdır."
Raporda, depremin sosyal etkilerinin gözetilmesi ve onarılması düşüncesince kısa, itidalli ve derinlemesine vadede icraat yapılması gerektiği kaydedildi.